Refah: Çalınmış sınırın hikayesi

İsrail ordusu, 1,5 milyon kişinin sığındığı Gazze Şeridi’nin Refah sınır kapısının Filistin tarafına ‘sınır ölçekli bir operasyon’ adı altında saldırdığını duyurdu.

Filistinliler Refah Kapısı’na ‘hayat çizgisi’ (lifeline) diyor. Refah Gazze’nin dışarıya açılan tek kapısı hem insani yardımların hem de Filistinlilerin kendilerini savunabildikleri tek cephe.

Refah neden önemli?

7.5 mil uzunluğundaki Mısır'ın Sina Yarımadası ile Gazze'nin sınırında bulunan Refah sınırı, Gazze Şeridi'ndeki üç sınır kapısından biridir ve İsrail ile iletişim kurmayan tek kapıdır. Diğer iki Gazze sınır kapısı, İsrail'e kuzey Gazze'den geçiş sağlayan Erez ve güney Gazze'de İsrail ile ticari malların geçiş noktası olan Kerem Shalom'dur.

Savaş öncesi, Kerem Shalom insani yardım için ana geçiş noktasıydı. Şimdi her ikisi de kapalı olduğundan, Refah Gazze'den içeri ve dışarı tek geçiş yolu haline geldi.

Refah hakkında ne biliyoruz?

Gazze Şeridi’nin Mısır sınırındaki en büyük şehri. Tarihi antik şehirler arasında sayılan Refah, bundan 5 bin yıl önce kuruldu ve Antik Mısır, Asurlular, Antik Yunanlar ve Romalılar tarafından fethedildi.

Firavunlar 'Rubihui', Asurlular 'Rafihu', Romalılar ve Antik Yunanlılar ise 'Rafia' ismini kullandılar . Daha sonra Araplar buraya Refah ismini verdi.

Gazze, 1948'de İsrail işgalinden önce tarihi Filistin topraklarının bir parçasıydı. 750.000'den fazla Filistinli, Filistinlilerin el-Nakba ya da ‘Felaket’ olarak adlandırdıkları olayda öldürüldü ya da sürüldü.

Mısır, 1948 Arap-İsrail savaşı sırasında Gazze'yi ele geçirirken Refah'ta sınır yoktu.

Refah'ın bulunduğu Mısır'ın Sina Yarımadası 1967'deki Altı Gün Savaşı'nda İsrail tarafından işgal edildi. Sina daha sonra ‘Camp David Anlaşmaları’ ve İsrail ile Mısır arasında 1979 yılında imzalanan barış anlaşması ile Mısır'a iade edildi.

Son İsrail askeri 1982 yılında Sina Yarımadası’ndan çekilmiştir.

İsrail 1979 barış anlaşmasının ardından Refah sınır kapısını açtı ve Gazze'den Mısır'a insan geçişi 1982'den 2005'e kadar İsrail'in kontrolünde kaldı. Kasım 2005'ten itibaren Refah geçidi Mısır, Filistin Yönetimi ve Avrupa Birliği'nin kontrolü altına girdi. Filistinliler ilk kez uluslararası sınırlarından birinin kısmi kontrolünü elde etmiş oldu.

İsrail'in Haziran 2007'de Gazze'ye baskılarının ardından Avrupa Birliği sınırın kontrolünü geri çekti. O zamandan beri sınır kapısı Filistinlilere sadece aralıklı olarak açık.

Sınırları aşan tüneller

İsrail'in uyguladığı ekonomik ablukayı aşmak için Filistinliler, Refah sınırının altından yüzlerce tünel kazarak her türlü malın Gazze Şeridi'ne girmesini sağladı.

Sigaradan kıyafete kadar her şey Mısır ve Filistin taraflarını birbirine bağlayan tüneller aracılığıyla Gazze'ye sokuldu. Refah Filistinlilerin can simidi kendi tabirleri ile ‘hayat çizgisi’ haline geldi.

İsrail, bu tünellerden geçirilen hayati ihtiyaçlara ‘kaçakçılık’ dedi. İsrail ve Mısır 2015 yılında ‘sözde’ kaçakçılığa son vermek amacıyla tünelleri sular altında bıraktı.

Mısır'ın tünelleri yok etme kampanyası büyük ölçüde başarılı oldu ve Gazze ekonomisine ağır bir darbe vurdu. Son yıllarda Hamasın Refah'taki tünelleri onarmaya çalıştığı bilgisi de mevcut.