Suriye’nin güneyinde, Dürzi nüfusun yoğun olduğu Süveyda kentinde, Esed rejiminin devrilmesinden sonra güvenlik mimarisi yeniden şekilleniyor. Hükümetin silahlı yapıları dağıtarak merkezi bir ordu kurma hedefi, Dürzi toplumunda sert tartışmalara yol açtı. Özellikle dini liderler arasında farklı siyasal pozisyonlar ortaya çıktı.

İsrail’le temas halinde bir lider: Hikmet el-Haceri

Dürzilerin en yüksek dini otoritesi sayılan “Şeyhul Akl” makamındaki üç isimden Hikmet el-Haceri, merkezi hükümete karşı açık tavır aldı. El-Haceri, uluslararası müdahale ve özerklik talep ediyor, Süveyda’ya devlet güçlerinin girişini ise doğrudan reddediyor. Üstelik İsrail’le yürüttüğü doğrudan temaslar, Suriye içinde olduğu kadar bölge genelinde de dikkatleri çekiyor. El-Haceri'nin liderliğindeki gruplar, Süveyda’daki çatışmalarda hem silahlı mücadele yürütüyor hem de Captagon ticareti gibi yasa dışı faaliyetlerle ilişkilendiriliyor.

2012 yılında Dürziliğin en yüksek dini makamına gelen Hikmet el-Haceri, ilk yıllarında Beşar Esed’e yakın açıklamalarıyla tanınıyordu. Ancak 2021’de rejim içindeki generallerle yaşadığı bir kırılmadan sonra yönünü Batı’ya ve İsrail’e çevirdi. İsrail’deki Dürzi lider Muvaffak Tarif ile temasları giderek yoğunlaştı. Haceri artık Süveyda’da özerklik isteyen, İsrail ve Batılı ülkelerden destek talep eden bir çizgi izliyor.

Bununla da sınırlı değil. ABD’li eski yetkililere göre, Haceri’ye yakın gruplar, Captagon ticaretinde aktif rol oynuyor. Ürdün makamları da uyuşturucu trafiğinde Süveyda’nın bir merkez hâline geldiğini doğruladı. Haceri’nin askeri kanadının hedefi ise net: Şam’ın etkisini zayıflatmak ve İsrail destekli bir özerk yapı kurmak.

Birlik çağrısı: Devletle uzlaşmayı savunan Dürziler de var

Öte yandan, Yusuf Cerbua ve Hamud el-Hannavi gibi diğer dini liderler ise farklı bir çizgide duruyor. Cerbua, devlet kurumlarının yeniden Süveyda’da faaliyet göstermesi gerektiğini savunuyor. Ona göre çözüm, Dürzilerin kendi içinden seçilecek güvenlik güçlerinin denetiminde ama devletle uyumlu bir modelde yatıyor.

Şeyh Hannavi ise 2011’den bu yana tarafsız bir çizgide. Ulusal birliği savunan Hannavi, Dürzi toplumu içinde tüm grupların temsil edilmesi gerektiğini, kararların kolektif alınması gerektiğini vurguluyor.

Sahada etkin olan bazı askeri yapılar da devletle birlikte hareket etmekten yana. Rical'ül Kerame hareketi ve Dağ Tugayı, birleşik bir ulusal ordunun parçası olmaya hazır olduklarını açıkladı. Leys el-Belus’un liderliğindeki Şeyhul Kerame Kuvvetleri ise doğrudan devlete bağlılıklarını ilan etti; İsrail müdahalesi ya da dış koruma taleplerine mesafeli durdu.

İsrail’in Golan Tepeleri üzerindeki kontrolü ve Ürdün sınırındaki hareketlilik göz önüne alındığında, Suveyda hem iç siyaset hem de bölgesel denge açısından kritik bir noktada. Dürziler arasında ortak bir ses hâlâ oluşmuş değil. Ancak Süveyda’daki her gelişme, Suriye’nin geleceği kadar, bölgesel güçlerin hesaplarını da yeniden şekillendiriyor.