Afganistan ordusu ne kadar güçlü? Sınırlar, su krizi ve Bagram Üssü problemleri

Bagram'da ABD'nin terk ettiği askeri üs, 20 yıl boyunca NATO ve ABD'nin Afganistan'daki ana operasyon merkeziydi.

3.600 metre uzunluğundaki pist, bombardıman uçakları ve kargo uçakları için ideal koşulları sunuyor. Trump burası için "Çin'in nükleer silahlarını ürettiği yere sadece 1 saatlik mesafede" dedi.

Afganistan'ın Pakistan ile yaşanan sınır problemleri var. Durand Hattı Afganistan'ın güney sınırını Pakistan ile paylaştırıyor.

Tam bu hat üzerinde yer alan Peştun kabilelerini ikiye böldüğü için etnik problemlere sebep oluyor. Taliban yönetimi Durand hattını kabul etmiyor.

İran-İsrail savaşından sonra İran'daki çok sayıda Afganın sınırdışı edildiği, bazılarının da idam edildiği paylaşıldı. Resmi verilere göre İran'da 5 milyona yakın Afgan var. 500.000 kişi İsrail savaşından sonra hızlıca deport edildi.

Helmand Nehri üzerinde su paylaşımı konusunda da ayrılıklar söz konusu. Taliban yönetiminin nehir üzerine inşa ettiği barajlar İran'da sulama sorunlarına ve taşkınlar sebep oluyor. İran'ın Sistan bölgesinde de kuraklık yaşandığı biliniyor.

Hz. Peygamber'in Bedir Savaşı'nda yanındaki 313 askerinden referans alınarak kurulan Bedir 313 Taburu, ülkenin en gözde askeri birliklerinden.

Ayrıca, Kızıl Birlik adıyla bilinen farklı bir özel kuvveti daha var.

Afganistan'ın askeri envanteri, büyük ölçüde 2021 çekilmesinden kalan ABD ve NATO kaynaklı araç-gereçlere dayanıyor.

Terk edilen ekipmanların yaklaşık 7 milyar dolar değerinde olduğu tahmin ediliyor.

Ordu nasıl yapılanıyor?

Taliban, 1996-2001 arasında da hükümette bulundu. 1998'de ülkenin yüzde 90'ını kontrol ettiler.

2001'de ABD işgalinin başlamasıyla yönetim son buldu. Günümüzde Afganistan'da resmi olarak zorunlu askerlik uygulaması bulunmuyor. Gönüllülük esasına göre askerlik yapılıyor.

1990'lardaki ilk Taliban yönetimi sırasında zorunlu askerlik uygulanmak istesede toplum tarafından kabul edilmemesi, bu fikirden vazgeçilmesine sebep oldu.

Afganistan'da kadınların orduda yer alması tamamen yasaklandı.

Ordunun başkomutanlık makamında aynı zamanda ülkenin lideri olan Hibetullah Ahundzade bulunuyor.

2021'de Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesinden beri Afganistan İslam Emirliği'nin fiili devlet başkanı olarak görev yapıyor. Uzun yıllardır sırra kadem basmış durumda.

Kendisi hakkında tek görsel ekranda yer alıyor.

Bunun dışında en son 3 yıl önce bir konferansta yaptığı konuşma paylaşılmış.

Suikast ihtimaline karşılık herhangi bir teknolojik araç-gereç kullanmadığı tahmin ediliyor. Resmi unvanı "Emirü'l-Mü'minin". Müminlerin Emiri anlamına geliyor.

Taliban'ın kurucusu Muhammed Ömer'in öğrencisiydi. 1980'lerdeki Sovyet işgaline karşı savaştı.

2021'deki yönetim değişimi sırasında eski Afganistan'da görevli askerlere ne oldu?

Taliban, Ağustos 2021'de genel bir af ilan ederek eski askerleri ve hükümet yetkililerine zarar verilmeyeceğini duyurdu.

örneğin, ABD ve müttefikleri yaklaşık 120.000 Afgan'ı tahliye etti, bunların bir kısmı eski askerlerdi. Kalanlar, İran, Pakistan veya Tacikistan gibi komşu ülkelere sığındı.

ABD tahliyesi sırasında uçakların kanatlarına tutunmaya çalışan Afganların görüntülerini hatırlıyoruz.

Eski askerlerden bazıları Taliban'a dahil oldu bazıları da sivil bir şekilde hayatına devam ediyor.

Afganistan ordusu iki kuvvetten oluşuyor. Bunlar; kara ve hava kuvvetleri.

Bedri 313 Tugayı ve Kızıl Birlik nedir?

Yönetimin devralınmasından önce ABD ve NATO güçlerine karşı çok sayıda intihar saldırıları ve baskın operasyonlar düzenledi.

İsmi, Hz. Peygamber'in Bedir Savaşı'nda Kureyşli müşriklere karşı yanında yer alan 313 askerden geliyor

Özellikle Kasım 2018'de İngiliz güvenlik şirketi G4S'nin Kabil yerleşkesine düzenlenen saldırıyı örnek gösterebiliriz.

2021'den itibaren Başkanlık Sarayı ve Kabil Havalimanı'nın güvenliğini sağlıyorlar.

Taliban'ın genel ordusundan ayrı olarak şok birlikleri olarak görev yapıyorlar.

Yeni yönetimin düzeni sağlamasından sonra özellikle DEAŞ Horasan terör örgütüne karşı operasyon düzenliyorlar.

2021'de Taliban'ın kazanmasından sonra ABD ordusunun ikonikleşen Iwo Jima'daki bayrak dalgalandırma fotoğrafını alaya alan benzer bir dalgalandırma yaptılar.

İkinci sırada Kızıl Birlik var. Bu askerler berelerinin üstüne kırmızı bant takmalarıyla biliniyor.

Bantların üzerinde Kur'an-ı Kerim'den ayetler yazılıyor. Kan Birliği adı ile de biliniyor.

Eğitimleri üst düzeydir. Paktika eyaletindeki Tarık bin Ziyad kışlasını kullanırlar. 2018'deki Darzab savaşında DEAŞ terör örgütüne karşı zafer kazanılmasını sağladılar

Ayrıca, 2021'de Kunduz'un eski yönetimden ele geçirilmesine destek verdiler.

Afganistan ordusu, Global Firepower Index (GFP) araştırmasına göre 145 ülke içinde 118. sırada yer alıyor.

Yapılan araştırmalara göre yaklaşık 80.000 kişilik askeri personele sahip. Ancak hangi kuvvette ne kadar görevlinin olduğu paylaşılmadı.

Kara kuvvetleri hangi ekipmanları kullanıyor?

Ekipman yelpazesi büyük ölçüde ABD'nin 2021'de çekilirken terk ettiklerinden oluşuyor.

Bu ekipmanlar, büyük ölçüde Taliban'ın eline geçti ve toplam değerinin 7 ile 10 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.

ABD ve NATO güçleri 20 yıllık işgal döneminde eski yönetime çok sayıda malzeme ve askeri araç sağladı.

Tabanca olarak Sovyet üretimi PM ve TT-33'ler stoklarda. Ayrıca, M4 ve M16 tüfekleri bulunuyor. Ancak birincil sırada AK, AKM ve AK-74'ler yer alıyor.

Eski yönetimin silah depolarındaki çok sayıda Çin üretimi Type 56 tüfeklerine de el konuldu.

Arnavutluk tarafından üretilen ASH-78 model tüfeklerde yer alıyor.

Macaristan'dan AMD-65, Yugoslavya'dan Zastava M70B1, Romanya'dan AIMS-74 tüfekleri de Afgan ordusu tarafından kullanılıyor.

Birleşik Krallık üretimi SA80 ve Amerikan üretimi M4A1 tüfekleri de ele geçirildi.

NATO envanterinden kalan G3 tüfeklerini de saklıyorlar.

Anti-tank silahlarında da geniş bir yelpaze var.

Sovyet üretimi B-10, SPG-9 ve 9M14 Malyutka'ları kullanıyorlar. Batı Almanya ve Fransa'nın ortaklaşa ürettiği MILAN sistemine ait silahlarda ele geçirildi.

Son olarak ABD üretimi BGM-71 TOW sistemlerini de muhafaza ettiler.

Ana muharebe tankı olarak Sovyetlerden kalan T-62'ler kullanımda.

Orta sınıf tanklarda ise Sovyetler ve Çekoslovakya tarafından birlikte üretlen T-55'leri tercih ediyorlar.

Zırhlı piyade muharebe araçlarında ise 50 adet BMP-1 model araç envanterde. Sovyetler Birliği tarafından üretilmişlerdi.

Zırhlı personel taşıyıcılarda ise hem ABD hem Sovyetlerden kalan araçlar var.

İlk olarak Sovyet üretimi BTR-70'ler bulunuyor.

Ayrıca, ABD çekilmesinden kalan M113A2 ve M1117 Guardian araçları envanterde. Mayına ve pusulara dayanıklı araç olarak ise International M1224 MaxxPro zırhlı aracı yer alıyor.

Yan hizmetlerde kullanılan çok sayıda araç ise Taliban tarafından aktif olarak kullanılıyor.

1800'den fazla sayıda Humvee amerikan zırhlı aracı saklanıyor.

Amerikalı askerlerin ülkeden ayrılırken bazılarını bilerek tahrip ettiği anları hatırlıyoruz.

ABD üretimi Ford Ranger pikaplarıda saklanıyor.

Japonya'nın üretip Afganistan'a gönderdiği Toyota Hilux pikapları da envanterde.

İki pikapın arkasınada makineli tüfekler yerleştirilebiliyor.

Sovyetlerden kalan ZIL-131 ve KamAZ 4310 kamyonlarıda hem ekipman hem asker taşımada kullanılıyor.

ABD çekilmesinden sonra ele geçirilen Navistar 700 kamyonuda aynı amaç için saklanıyor.

M-30 ve D-30 top sistemleri kullanılıyor. Bunlar sovyetler birliğinden kaldı

Taşınabilir hava sistemi olarak omuzdan ateşlenebilen FIM-92 Stinger'lar yer alıyor

Uçaksavar sistemi olarak ise 18 adet ZU-23-2'ler envanterde. Sovyetler Birliği günlerinden kaldı.

Hava kuvvetleri hangi askeri araç gereçleri kullanıyor?

Hafif taarruz için 1 adet Brezilya üretimi EMB 314 Super Tucano bulunuyor.

Nakliye görevleri için Sovyet üretimi An-26, An-32 ve Amerikan üretimi Cessna 208'ler yer alıyor.

Ayrıca C-130 Herkül uçakları da bulunuyor.

İsviçre'de üretilen Pilatus PC-12'ler de envanterde.

Helikopterler konusunda ilgi çekici bir durum var. Envanterden sonra aktaracağım.

Rusya'dan kalan Mi-8 ve Mi-24'ler kullanılıyor.

Ayrıca, ABD'den Sikorsky UH-60 ve MD500 Defender helikopterlerine de el koyuldu. Bell UH-1 helikopterinden 10 adet bulunuyor.

Fransız üretimi Aerospatiale 315B Lama helikopterleri de ele geçirildi.

Amerikan üretimi Sikorsky UH-60'lar da kullanım için hazır.

Nakliye için Chinook 46'lar da bulunuyor.

Hava savunma füzesi olarak rus üretimi SA-3 ve SA-2'ler envanterde.

Tüm ekipmanın tamiri ve bakımı için ordu içinde mühendislik birimleri kuruldu.

Sosyal medyaya yansıyan bazı görüntülerde helikopterleri uçurmaya çalışan Taliban üyeleri görülmüştü.

Eğitim uçağı olarak ise sadece 1 adet Çekya üretimi Aero L-39 Albatros bulunuyor.

İHA olarak ise sadece ABD'den kalan ScanEagle'lar yer alıyor.

Afganistan hangi askeri projeleri yürütüyor?

Uygulanan resmi ambargolar sebebiyle envanter havuzunu genişletmek istiyorlar.

Ancak resmi ticaret yollarının devre dışı olması sebebiyle süreç yavaş ilerliyor.

2022'de ordu kapasitesinin 110.000 askere çıkartılacağı duyuruldu. Çalışmalar evam ediyor.

ABD'den kalan araç gereçlerin tamiri ve kullanılacak personelin yetiştirilmesi veya dışarıdan getirilip istihdam edilmesi amaçlanıyor.

2024'te Bagram Askeri Üssü'nde yapılan geçit töreninde bazı Amerikan araçları sergilendi.

Sınır birliklerine de ağırlık verilecek. Yeni karakollar inşa ediliyor. Ayrıca, devriye araçlarınında sayısı arttırılacak.

Sınırdaki sipin boldak şehrinde çok sayıda zırhlı araç konuşlandırıldı.

DEAŞ Horasan ve Tehrik-i Taliban Pakistan isimli terör örgütleri ile mücadele hedefleniyor.

İki terör örgütü de hem pakistana hem afganistan tarafından yok edilmek isteniyor.

Trans-Afganistan demiryolu projesininde tamamlanması ve güvenliği önceliklendirildi.

Çünkü bölgenin sarp coğrafyası sebebiyle askeri lojistik konusunda problem yaşamak istemiyor.

Türkmenistan-AFganistan-Pakistan-Hindistan arasında bağlantı sağlayan doğalgaz boru hattının güvenlik koridorunda da Taliban unsurları yer alıyor.

A-29 ve MD530'ların tamiri ile ilgileniliyor.

Ek olarak, ABD'den kalan ScanEagle model ihaların kullanımı öğrenmeye çalışıyorlar.

Drone operatörü ve teknik bakımı ile ilgilenecek personel arayışı sürüyor.

Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsünün veritabanını 2021-2025 yılları için araştırıldı. Ancak, resmi askeri alım kaydı tespit edilmedi.

Afganistan'ın askeri sorunları nelerdir?

Pakistan ile özellikle Durand Hattı konusunda sınır sorunları var.

Taliban bu çatışmalarda, eski yönetimden ve ABD çekilmesinden kalan ekipmanları kullanıyor. Pakistan ise savaş uçakları ve İHA'larla cevap veriyor.

Bu sınır hattını Birleşik Krallık tampon bölge oluşturmak için çizdi ve Afganistan tarafından hiç bir zaman kabul edilmedi.

Hat, dağlık ve çok sayıda geçit barındırması sebebiyle kaçakçılığa sebep oluyordu.

Sovyet işgali sırasında çok sayıda Afgan mülteci Pakistan'a sığınmak zorunda kaldı.

2025'te sınır çatışmaları arttı. Kuzey Veziristan'da RPG saldırıları görüldü. 21 Şubat'ta sınır kapısı kapatıldı.

Ekimde çatışmalar tekrar şiddetlendi, karşılıklı saldırılar rapor edildi.

Özellikle, Pakistan çok sert cevap vererek hava saldırılarının dozunu yükseltti. Çünkü sınırdan sızma ve kaçakçılık yaşanmasını istemiyor. Dronelar ile Kandahar ve Helmand'ı vurdu.

19 Ekim'de Türkiye ve Katar'ın arabuluculuğu ile İstanbul'da görüşmeler yapıldı ancak resmi ateşkes çıkmadı. 3 ay süre ile gıda ve ilaç ithalatı yasaklandı.

Diğer problem ise İran'la yaşanan sınır ve su sorunları. İki ülke arasında Sünni-Şii ayrımı en temel konunun başına geliyor. Sınır hattı yaklaşık 936 kilometre uzunluğunda ve çoğunlukla çöl ile dağlıklardan oluşuyor.

2023 Mayıs-Haziran arasında Taliban ile İran devrim muhafızları arasında ağır topçu ateşi görüldü.

Taliban'ın baraj inşa etmek istemesi ve nehir yatağı üzerinde düzenleme yapması fitili ateşledi. İran'ın Sistan bölgesinde susuzluk görüldü.

Bunun üzerine sınırdaki devrim muhafızı varlığını ve drone adetini arttırdı.

İsrail-İran Savaşı'ndan kısa bir süre önce ülkedeki Afganların sınır dışı edilmesine karar verilmişti.

Savaş başlamadan önce, İran’daki ekonomik kriz, hızla artan enflasyon ve işsizlik gerekçe gösterilererek gönüllü ayrılma projesi başlamıştı. Savaş sırasında bazı Afganların MOSSAD'a bilgi sağladığı iddiaları üzerine bu süreç hızlandırıldı.

Sınır kapıları sadece sığınmacıların Afganistan'a döneceği biçimde açık. Yeni girişler kapatıldı. Esir takası ve sınır belirleme için komite kuruldu.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Irakçi, Afganistanlı mevkidaşı Amir Khan Muttaki ile telefonda görüşecek Pakistan'ın arabuluculuğunu tekilf etti.

Son büyük problem ise Bagram Askeri Üssü'nün devredilmesi konusu.

Bu üs, Afganistan'ın Pervan eyaletinde, Kabil'in yaklaşık 50 km kuzeyinde yer alan stratejik bir hava üssü. Trump, 2025 eylülde üssü geri istediklerini, verilmezse karşılığını göreceklerini paylaşmıştı.

3.600 metrelik gelişmiş pist, bombardıman ve kargo uçakları için ideal imkanları sağlıyor. Trump'a göre Bagram, Çin'in Lop Nur nükleer test sahasına çok yakın. Çin'e karşı gözlem için önemli olduğunu söylüyor.

İngiltere Başbakanı Starmer'da 18 eylülde üssü geri istediklerini belirtti. Taliban'a ekonomik yardım vaadi sunuyor. Ancak Afganistan yönetimi askeri varlık kabul etmeyeceklerini bildirdi.

Taliban, üssü kendi askeri üssü olarak kullanıyor. Örneğin Ağustos 2024'te 3. yıl kutlamalarında ABD ekipmanlarını sergiledi. Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahid "görüşme yok, üs bizim" diyerek keskin bir çizgi çizdi.

Sonuç olarak, ambargolar sebebiyle yeni askeri alımlar söz konusu değil. Eski yönetimden ve ABD çekilmesinden kalan araçların bakımı ve tamirine büyük önem veriliyor.

Ayrıca, Taliban uluslararası meşruiyet zeminini kazanabilmek için diplomasiye ağırlık veriyor. Geçmişten gelen sınır sorunları ülkenin askeri gelişiminin önünde engel teşkil ediyor.