Tarihin en büyük gizemi çözüldü: Avrupa nüfusunun yarısını öldüren Kara Ölüm nasıl ortaya çıktı?
Yeni yapılan bilimsel araştırmalar, Avrupa nüfusunun yaklaşık yarısını yok eden Kara Ölüm’ün sırlarını yeniden gündeme taşıdı. Çalışmalar, salgının yalnızca bakteriler ve farelerle sınırlı olmadığını, 1345 civarında yaşanan büyük bir volkanik patlamanın yol açtığı ani iklim değişikliği ve kıtlıkların da felaketi tetiklediğini ortaya koyuyor.
1346-1353 yılları arasında Avrupa nüfusunun yaklaşık yarısını yok eden Kara Ölüm, tarih boyunca gizemini korumuştu. Yersinia pestis bakterisinin taşıyıcıları fareler ve pireler olarak bilinse de, yeni araştırmalar salgının yayılmasında başka faktörlerin de etkili olduğunu gösteriyor. Araştırmalar, tropik bölgelerde meydana gelen volkanik patlamaların iklimi değiştirdiğini ve Avrupa’ya ulaşan veba dalgalarını hızlandırmış olabileceğini ortaya koyuyor.
Volkanik patlama ve iklim krizi
Cambridge Üniversitesi’nden coğrafyacı Ulf Büntgen ve uluslararası ekip, 1345-1357 dönemindeki ağaç halkaları ve buz çekirdekleri verilerini inceleyerek, Avrupa genelinde kısa süreli ama ciddi bir soğuma döneminin yaşandığını tespit etti. Antarktika ve Grönland’dan alınan buz örneklerindeki yüksek kükürt oranları, büyük bir volkan patlamasının atmosferi etkilediğini ve güneş ışığını engelleyerek tarımsal üretimi düşürdüğünü gösteriyor.
Kıtlık ve ticaret yolları salgını hızlandırdı
Soğuyan iklim, mahsullerin yok olmasına ve tahıl fiyatlarının yükselmesine yol açtı. İtalyan şehir devletleri Venedik ve Cenova, kıtlığı önlemek için Kuzey Afrika ve Karadeniz’den tahıl ithal etmek zorunda kaldı. Bu ticaret yolları, fare ve pirelerin taşınması için ideal bir ortam oluşturdu ve Yersinia pestis’in liman şehirlerine ulaşmasını kolaylaştırdı. Tarihçiler, Moğol toprakları ile Venedik arasındaki ticaret yeniden açılınca salgının hızlandığını vurguluyor.
Tarihçilerden “mükemmel fırtına” yorumu
Arizona Eyalet Üniversitesi’nden tarihçi Hannah Barker, Kara Ölüm’ün ortaya çıkışını “üst üste gelen olağanüstü koşulların sonucu” olarak değerlendiriyor. Volkanik patlama, iklim değişikliği, kıtlık ve ticaret ağı kombinasyonu, salgının Avrupa’yı sarıp sarmalamasına neden oldu. Bazı şehirler, Roma ve Milano gibi kendi tahıl üretimine bağımlı yerler, dış ticaret ağına dahil olmadıkları için vebadan büyük ölçüde korunabildi.
İnsan, hayvan ve çevre etkileşimi
Durham Üniversitesi’nden Orta Çağ ekonomi tarihçisi Alex Brown, araştırmanın modern çağ için uyarıcı olduğunu söylüyor: “Pandemilerin ortaya çıkışında insan, hayvan ve çevre arasındaki ilişkiler kritik. Küreselleşmiş dünyada geçmişten alınacak dersler önemli.” Çalışma, hem tarihsel salgınların anlaşılmasına hem de iklim değişikliği ile hastalıklar arasındaki bağın günümüz salgınları için öngörüler sunmasına katkı sağlıyor.
