Cerrahiye son: Ses dalgalarıyla kanser tedavisinde yeni dönem başlıyor

Zhen Xu, laboratuvar arkadaşlarını kızdırmasaydı, karaciğer kanserine yönelik çığır açıcı bir tedavi yöntemi asla keşfedilmeyebilirdi.

2000’li yılların başında ABD’deki Michigan Üniversitesi’nde biyomedikal mühendislik alanında doktora öğrencisi olan Xu, doktorların invaziv cerrahiye gerek kalmadan hastalıklı dokuyu yok edip çıkarabilecekleri bir yöntem geliştirmeye çalışıyordu. Bu amaçla, dokuyu mekanik olarak parçalamak için yüksek frekanslı ses dalgaları—yani ultrason—kullanma fikrini ortaya attı ve teorisini domuz kalpleri üzerinde test etmeye başladı.

Normalde ultrason sesleri insan kulağı tarafından duyulmaz. Ancak Xu, deneylerinde o kadar güçlü bir amplifikatör kullanıyordu ki, laboratuvarı paylaştığı diğer araştırmacılar çıkan gürültüden şikayet etmeye başladı. "Zaten o zamana kadar hiçbir şey işe yaramamıştı," diyor Xu. Bunun üzerine, hem eğlenmek hem de ses seviyesini insan işitme aralığının dışına çıkarmak için ultrason darbelerinin hızını artırmaya karar verdi.

Saniyedeki atım sayısını artırmak—ki bu, her bir atım süresinin mikrosaniye düzeyine inmesi anlamına geliyordu—sadece çevresindekiler için daha az rahatsız edici olmakla kalmadı, aynı zamanda Xu’nun daha önce denediği yöntemlere kıyasla canlı dokular üzerinde çok daha etkili sonuçlar verdi. Uygulamayı izlerken, ultrasonun başlamasından sadece bir dakika sonra domuz kalp dokusunda bir delik oluştuğunu gördü.

On yıllar sonra, Xu’nun histotripsi olarak bilinen bu tesadüfi keşfi, ileri düzey kanser tedavisinde yeni bir dönemi başlatan ve doktorlara cerrahi müdahale yerine ses dalgalarıyla tümörleri yok etme olanağı sunan invaziv olmayan birkaç yaklaşımdan biri haline geldi.

%95'lik teknik başarı

Histotripsi, Ekim 2023’te ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından karaciğer tümörlerinin tedavisinde kullanılmak üzere onaylandı. Ertesi yıl, Xu’nun teknolojisini ticarileştirmek amacıyla kurulan HistoSonics adlı şirketin desteklediği küçük çaplı bir çalışma, bu yöntemin karaciğer tümörlerinin %95’inde teknik başarı sağladığını ortaya koydu. Karın ağrısından iç kanamaya kadar uzanan bazı yan etkiler gözlemlense de, araştırmalar komplikasyonların nadir olduğunu ve yöntemin genel olarak güvenli kabul edildiğini gösteriyor.

Haziran ayında Birleşik Krallık, histotripsiyi onaylayan ilk Avrupa ülkesi oldu. Bu tedavi, karşılanmamış klinik ihtiyaçlara yönelik çözümler geliştirmeyi amaçlayan NHS’nin Yenilikçi Cihazlara Erişim Yolu programının pilot aşaması kapsamında sunulmaya başlandı.

Hastayı bıçak altına yatırmadan tedavi

İspanya’daki Ramón y Cajal Sağlık Araştırmaları Enstitüsü’nde “biyobelirteçler ve kansere kişiselleştirilmiş yaklaşım” grubunun baş araştırmacısı olan ve bu teknolojiyi inceleyen Julie Earl, konuyla ilgili şöyle diyor:

• “İnsanlar ultrasonu genellikle yalnızca bir görüntüleme aracı olarak düşünür. Ancak giderek artan sayıda araştırma, ultrasonun aynı zamanda tümörleri yok edebileceğini, metastatik hastalıkları (yani vücudun diğer bölgelerine yayılmış kanserleri) baskılayabileceğini ve diğer kanser tedavilerinin etkinliğini artırabileceğini gösteriyor — hem de hastayı bıçak altına yatırmadan.”