Türk İHA’ları Özbekistan’da: Sınır güvenliği güçleniyor

Özbekistan, yaklaşık 65.000 kişilik orduya sahip. Sovyet sonrası bir ordu olarak büyük ölçüde eski dönemden kalan ekipmanlara dayanıyor.

Ancak, kendi imkanları ile üretip geliştirdiği To'fon (tayfun olabilir türkçe okunuşu bakarsın) obüsü ve Arslon (arslan olabilir bakarsın okunuşuna) zırhlı aracıı sınır güvenliği operasyonlarında kullanılıyor.

Ayrıca, son yıllarda modernizasyon çalışmalarına da yöneldi.

Farklı ülkelerden alınan ekipmanlarla, envanterini genişletiyor.

Devlet Başkanı Mirziyoyev'in öncülüğünde 1991'den günümüze kadar devam eden sınır sorunları çözüldü.

Özellikle Fergana Vadisi çevresindeki yerleşimlerin oluşturduğu problemler meselesi halledildi.

Türkiye ve Türk Dünyası ile Kerimov döneminin aksine daha yakın ilişkiler geliştirildi.

Bayraktar TB2, TUSAŞ ANKA ve Aksungur insansız hava aracı alınacak.

Ordunun yapısı ne?

Ülkede zorunlu askerlik uygulanıyor.

1992 anayasası ile düzenlendi. Tüm Özbek vatandaşlarının ülkeyi savunma yükümlülüğü var.

18-27 yaş aralığındaki erkekler için geçerli. 12 ay hizmet süresi şart.

Üniversite mezunları için 6 aya inebiliyor.

Özbekistan’da kadınlar zorunlu askerlik yapmasa da, gönüllü olarak orduda sağlık, lojistik ve idari görevlerde yer alıyor.

Başkomutanlık makamında Devlet Başkanı Şevket Mirziyoyev bulunuyor.

Özbekistan, Orta Asya’da güçlü bir orduya sahip olmak için savunma harcamalarına önem veriyor.

Ancak Devlet Başkanı Mirziyoyev'in sosyal refaha odaklanan reformları sebebiyle ordunun bütçeden aldığı pay azaltılıyor.

Ordunun bütçeden aldığı pay hangi seviyede?

Stockholm Uluslararası Barış Enstitüsü (SIPRI) ve CIA Factbook tarafından ayrı ayrı raporlar hazırlandı.

SIPRI'ye göre, 2020 yılında yaklaşık olarak yüzde 2.6, 2021'de yaklaşık yüzde 2.3, 2022, 2023 ve 2024'te de yüzde 2.2'lik pay ayrıldı. 2025 yılı içinse ön görülen miktar, 2.5 milyar dolar ve yüzde 2.3'lük pay ayrımı olacak.

CIA Factbook ise 2015 ve 2019 arasını ele alıyor.

Buna göre, 2015 ve 2016'da yüzde 2.5, 2017'de yüzde 2.7, 2018'de yüzde 2.9, 2019'da yüzde 2.8'lik pay ayrılmış.

Ordu dört kuvvetten oluşuyor. Bunlar; Kara Kuvvetleri, hava kuvvetleri, hava savunma kuvvetleri ve sınır muhafızları kuvveti.

Bazı kaynaklar hava kuvvetleri ve hava savunma kuvvetlerini birlikte kabul etse de Özbekistan resmi makamları ayrı olarak kabul ediyor

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'nün 2019 yılındaki çalışmasına göre ordunun 65.000 aktif asker sayısı var.

Bunun 40.000'inin kara kuvvetlerinde, 8.000'inin hava kuvvelterinde, 6 binini hava savunma kuvvetlerinde ve 10 bininin ise ayrı bir yapılanma olan ancak asker kabul edilen sınır muhafız servislerinde görevli olduğu tahmin ediliyor.

Sınır muhafızları doğrudan genelkurmay şemsiyesi altında olmamasına rağmen ülkenin sınırlarında aktif olarak bulunuyor.

Sınır güvenliği, kaçakçılıkla mücadele ve özellikle Afganistan sınırı ile Fergana Vadisi’nde güvenlik sağlama konularında yetkili.

Özellikle 2021’de Taliban’ın Afganistan’da kontrolü ele geçirmesinden sonra sınır güvenliğine odaklanıldı.

Amu Derya Nehri üzerinde küçük bir nehir deniz kuvveti işletiliyor ve iki Gurza sınıfı savaş gemisi ve diğer küçük tekneler bulunuyor.

Bu birlikler, sınıra yakın köylerde yaşayan ve gönüllü olarak çalışabilen 18-60 yaş arası vatandaşlardan oluşuyor.

Birlikler, sınır gözetimine yardımcı oluyor ve gece devriyeleri yürütüyor.

Türkiye'deki köy koruculuğu sistemine benzetiliyor.

Özbekistan Kara Kuvvetleri hangi araçları kullanıyor?

Ana muharebe tankı olarak 4 farklı araç kullanılıyor.

Bu modellerin tamamı Sovyetler Birliği dönemlerinden kalma.

T-80 tankları kullanımda. 80 adet bulunduğu tahmin ediliyor.

T-72 tanklar da tercih ediliyor. 70 adet envanterde.

T-64 tankları da bulunuyor. T-64B/MV modeli görevlendiriliyor. 100 adet kulanımda.

Adet sayısı olarak en yüksek sayı ise T-62 tanklarına ait. 170 adet bulunuyor.

Zırhlı gözlem ve keşif aracı olarak 2 farklı model tercih ediliyor.

Bu araçlar da Sovyetler'den kalma.

13 adet BRDM-2 ve 6 adet BRM1 model araçlar görevlendiriliyor.

Zırhlı muharebe araçlarından bahsedelim

Sovyetler Birliği dönemindeki ordudan günümüze kalan 270 adet BMP-2 ve 100 adet BTR-82'ler birincil araç olarak bulunuyor.

Sonrasında BMP-1'ler geliyor. Yaklaşık olarak 180 adet envanterde.

Hem Sovyetler Birliği hem de Rusya döneminde kullanılan BMD-2 model araçlar da kullanımda. 9 adet mevcut.

BMD-1 model araçlarda aynı görevler için tercih ediliyor. 120 adet envanterde tutuluyor.

Türk şirket Nurol Makina tarafından geliştirilen Ejder Yalçın model zırhlı araçlar, Özbekistan ordusu için ortaklaşa olarak yeniden üretildi. 24 adet bulunuyor.

Amerika'dan 308 adet Oshkosh M-ATV, 50 adet International MaxxPro ve Cougar'lar satın alındı. Son aracın adet sayısı paylaşılmadı.

Rus üretimi olan Typhoon-K model araçlar da kullanılıyor. 5 adet envanterde yer alıyor.

Özbekistan kendi imkanları ile geliştirip ürettiği Tarlon model araçlar da bulunuyor.

Tarlon-M mod versiyonlarda savaş üniteleri uzaktan kontrol edilebiliyor.

Rusya'dan Tigr model araçlar da satın alındı. Gizlilik sözleşmesi gereği adet sayısı paylaşılmadı.

Zırhlı personel taşıyıcılardan bahsedelim. 4 model Sovyetler Birliği'nden kaldı. 2 model ise Özbekistan'ın kendi imkanları ile geliştirdiği araçlardan oluşuyor.

Birincil araç olarak BTR-80'ler tercih ediliyor. 210 adet bulunuyor.

Diğer araç olarak BTR-70'ler bulunuyor. Adet sayısı 25.

Ayrıca, BTR-60'lar da kullanılıyor. 24 adet envanterde.

Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgali sırasında piyasaya sürülen BTR-D model araçlardan da bulunuyor. 50 adet kullanılıyor.

Ek olarak, Özbekistan tarafından geliştirilen Arslon zırhlı aracı ve Tarlon zırhlı araçları da envantere alındı.

Roket topçusu sistemlerinde de Sovyetler Birliği araçları görülüyor.

BM-21 Grad ve BM-27 Uragan'lar kullanımda.

Satıhtan yani karadan havaya ateşlenebilen uçak savar sistemlerinde de Çin dominasyonu var.

Tüm araç gereçler Çin'den tedarik edildi. 18 parça HQ-9 sistemi satın alındı.

Ayrıca HQ-12 ve HQ-7 sistemleri de temin edildi. Bunların adet sayısı paylaşılmadı.

Kundağı motorlu topçu ünitelerinde de 1 sistem hariç tamamı Sovyet günlerinden kalanlar.

18 adet 2S1 Gvozdika birincil sistem olarak tercih ediliyor.

2S3 Akatsiya üniteleri de bulunuyor. 17 adet envanterde.

2S5 Giatsint-S sistemi de kullanımda. Ancak adet sayısı paylaşılmadı.

48 adet 2S7 Pion ve 54 adet 2S9 Nona araçlarını da tercih ediyorlar.

Özbekistan'ın geliştirdiği To'fon isimli araçta bulunuyor.

İsrail'in ürettiği ATMOS 2000 sistemine dayalı olarak geliştirildi.

Çekili topçularının tamamı Sovyetler Birliği günlerinden enanterde kalanlarla oluşuyor.

2A18, 2A36 Giatsint-B ve MT-12'ler bulunuyor.

Özbekistan Hava ve Hava Savunma Kuvvetleri hangi araçları kullanıyor?

Savaş uçaklarının tamamı Sovyetler'den kaldı.

Mikoyan MiG-29'lar çok rollü taarruz görevlerinde bulunuyor. 38 adet envanterde

Taaruz görevi için Su-25'leri kullanıyorlar.

Çoklu görev ve avcılık vazifeleri için Su-27 ile Su-24'ler tercih ediliyor.

Bombardıman görevlendirmeleri için ise Su-17'ler bulunuyor.

İHA ve SİHA konusunda yelpazeyi farklı ülkelerden oluşturmayı tercih ettiler.

Türk şirket BAYKAR tarafından geliştirilen Bayraktar TB2'ler satın alındı.

TUSAŞ tarafından üretilen ANKA ve Aksungur İHA'lar da eklenecek.

Henüz 3 aracın da teslimatı tamamlanmadı.

Ayrıca, Çin'den Wing Loong İHA'lar temin edildi.

Çin'den alınan DJI Mavic'ler de ticari tip iha olmasına rağmen gözlem amacı ile bulunuyor.

Rusya'dan Orlan-10 ve ZALA 412-16E'ler de görevlendiriliyor.

Amerika'dan RQ-11B Raven model ihalarda envantere eklendi.

Antonov An-12 ve An-26'lar nakliye görevleri için bulunuyor.

Ek olarak İspanya'dan 4 adet EADS CASA C-295 satın alındı.

Brezilya'nın ürettiği Embraer C-390 Millennium uçaklarından da 2 adet sipariş verildi. Teslimatlar tamamlanmadı.

Ek olarak, Sovyetler Birliği günlerinden kalan İlyushin İl-76 uçakları da ağır nakliye işleri içn kullanılıyor.

Eurocopter AS532 ve AS550 helikopterler de hem nakliye hem de genel maksat ile bulunuyor.

Mil Mi-8 ve Mi-24 helikopterler de taarruz ve genel maksatlı görevler için hazır.

Özbek pilotların eğitim için Pakistan'dan satın alınan Mushshak uçakları tercih ediliyor.

Ancak, savaş uçağı eğitimleri için Çekoslovakya'dan alınan 2 adet Aero L-39 Albatros uçakları kullanılıyor.

Hava savunma sistemlerinde Sovyetler'den miras kalan S-125'ler ve Çin'den satın alınan FD-2000 model sistemler kullanılıyor.

9K35 Strela-10 ve Pechora-2M sistemleri de kundağı motorlu sistemler olarak bulunuyor.

Ek olarak S-300 sistemleri de ülkein hava savunmasına katkı sağlıyor.

Güdümlü mühimmat olarak İsrail'den SkyStriker'lar temin edildi.

Sınır Muhafızları birlikleri de İHA'lar ve kara kuvvetlerine ait ekipmanlara erişebiliyor. Bu yüzden detaylı bilgi yok.

Bir ek bilgi olarak, Özbekistan'ın kendi imkanları ile geliştirip ürettiği Qalqon ve Aksum araçları sınır muhafızlarında bulunuyor.

Özbekistan hangi askeri projeleri geliştiriyor?

Türkiye ile yakın iş birliği görülüyor. Şevket Mirziyoyev’in 2016 sonrası liderliğinde, Özbekistan ve Türkiye arasındaki askeri işbirliği önemli ölçüde arttı.

Özellikle, Özbekistan’ın modernizasyon çabaları ve Rusya’ya olan bağımlılığı azaltma politikası, Türkiye’den askeri araç ve sistem alımlarını teşvik etti.

Otokar’dan COBRA II zırhlı araçlar satın alacak.

Sınır güvenliği ve iç güvenlik operasyonları için kullanması bekleniyor.

Fergana Vadisi ve Afganistan sınırı gibi hassas bölgelerde kullanmayı planlıyor.

BMC Kirpi ile de ilgilendiği biliniyor. Ancak henüz resmi bir anlaşma imzalanmadı. Görüşmeler sürüyor.

ASELSAN’ın elektronik harp sistemleri, haberleşme sistemleri ve drone savar sistemlerine ilgi gösteriyor.

2020'de Özbekistan ile Türkiye arasında askeri, güvenlik ve savunma alanlarındaki işbirliğinin geliştirilmesi konusunda Askeri Mali İş Birliği Anlaşması imzalandı.

2019'da Özbekistan-Pakistan ve Türkiye ortak askeri tatbikat düzenledi.

Üç ülkenin özel kuvvetler askerleri katıldı.

Türkiye ile ilk resmi ortak tatbikatlarından biri olarak dikkat çeker ve bölgesel güvenlik işbirliğini güçlendirdi.

Mart 2021'de Termez Ortak Tatbikatı düzenlendi.

sınır güvenliği ve terörizmle mücadele senaryolarına odaklandı.

2022'de Eternal Fraternity 1 adı verilen ayrı bir tatbikat daha uygulandı.

Ankara'da gerçekleşti. Özel Kuvvetler, hafif silahlar ve İHA'lar hazır bulundu.

Türk Devletleri Teşkilatı üyesi ülkeler arasında geniş çaplı bir işbirliğini göstermesi açısından önemli bulundu.

2025 Eylül'de planlanan Eternal Brotherhood 4 tatbikatına da Türkiye, Özbekistan, Azerbaycan, Kazakistan ve Pakistan özel kuvvetleri katılacak.

Bakü'de düzenlenmesi ön görülüyor.

Eternal Brotherhood İngilizce'de Ebedi Kardeşlik anlamına geliyor.

EFES 2024 tatbikatına Özbekistan katılım gösterdi.

Dış politikadaki dünyaya açıklık yaklaşımı askeriyede de uygulanıyor.

T-72 tanklarının elektronik sistemleri ve zırhları yenileniyor.

Ayrıca, Özbekistan'da hafif silah ve mühimmat üretimine yönelik fabrikalar kuruldu.

Çin'den İHA teknolojisi transferi ve Özbek topraklarında ortak üretim görüşmeleri sürüyor.

Türkiye ile yapılan anlaşmalar kapsamında, Özbek subaylar NATO standartlarında eğitim alıyor.

siber güvenlik ve elektronik harp kapasitesini geliştirmek için Çin ve Rusya’dan teknoloji transferi ile ilgileniyor.

Bu alanda kalifiye personel yetiştirmek için iki ülke ile temas halinde.

Özbekistan'ın askeri ve sınır problemleri neler?

Özbekistan, Orta Asya’nın en güçlü ordularından birine sahip olsa da, bölgesel dinamikler ve sınır anlaşmazlıkları nedeniyle bazı sorunlarla karşı karşıya.

Amu Derya ve Sır Derya nehirlerinin paylaşımı konusunda komşu ülkelerle zaman zaman anlaşmazlıklar görüldü.

Fergana Vadisi’nde Kırgızistan ve Tacikistan ile sınır anlaşmazlıkları yaşadı.

Bu bölge, etnik çeşitlilik ve su kaynakları nedeniyle kritik öneme sahip.

2016’da Alay bölgesinde Özbekistan ve Kırgızistan sınır muhafızları arasında kısa süreli çatışmalar görüldü.

Tacikistan'ın Voruh bölgesi, Özbek sınırı içinde kalıyor. Bu sebepten dolayı yerel halk veya sınır muhafızları arasında çatışmalar yaşandı.

Özbekistan’a ait Şahimerdan ve Soh bölgelerinde de gerginlikler görüldü.

Afganistan sınırı sebebiyle DEAŞ terör örgütünün Horasan koluna yönelik önlemler alıyor.

Buna karşılık olarak sınıra askeri birlikler konuşlandırıldı ve Rusya ile tatbikatlar düzenlendi.

Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü'nden 2012 yılında çekildi. Ancak Rusya ile yakın temas sürüyor.

Eski Devlet Başkanı İslam Kerimov döneminde komşularla sorun çözümsüz kalmıştı.

2016'da Mirziyoyev'in göreve gelmesi ile "iyi komşuluk" dönemi başladı.

Kırgızistan'la görüşmeler hız kazandı.

2017’de sınırların yaklaşık %50’si, 2018’de ise %85’i üzerinde anlaşma sağlandı. 2022 itibarıyla sınırın %95’i resmi olarak belirlendi.

Mirziyoyev’in 2017’de Kırgızistan’a ziyareti ve Eski Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov ile görüşmeleri, ilişkileri güçlendirdi.

Vizesiz yolculuk ve sınır kapılarının geliştirilmesi adımları atıldı.

Tacikistan'la yaşanan Voruh bölgesi sorunu ve Rogun Barajı'nın ortaya çıkardığı sorunlarda çözüldü.