132 yıl sonra gelen özgürlük: Cezayir, bağımsızlığının 61. yılını kutluyor
Fransa; Cezayir'i -1830'dan, 5 Temmuz 1962'ye kadar- 132 yıl boyunca işgal etti. Bu süre zarfında Fransa'nın Cezayirlilere uyguladığı baskı, şiddet ve katliamları içeren savaş suçları, 61 yıl önce bağımsızlığını kazanan Cezayir'in sevincini gölgeliyor.
Fransa İslâm coğrafyasının en sancılı bölgelerinden biri olan Cezayir'i, 1830 yılından Cezayir'in sömürge yönetimi Fransa'dan bağımsızlığını ilan ettiği 5 Temmuz 1962 yılına kadar 132 yıl boyunca işgal etti. Cezayir halkının Fransız işgali döneminde çeşitli katliamlara maruz kalması yetmiyormuş gibi bağımsızlığını ilan ettiği 1962'den günümüze kadar karşılaştığı çeşitli musîbetlerden dolayı yüzü de gülmedi.
- Bağımsızlık mücadelesi sürecinde 1,5 milyondan fazla Cezayirli şehit olurken yüz binlercesi de yaralandı ve kayboldu.
Fransız yönetimi, Cezayirlilerin şiddetli direnişiyle karşı karşıya kaldığı dönemlerde çok kez katliama başvurdu.
8 Mayıs 1945'te binlerce Cezayirli, müttefiklerinin Nazi Almanya'sına karşı kazandığı zaferini kutlamak ve Fransa'dan bağımsızlık talep etmek için sokaklara döküldüğünde Fransız kuvvetlerinin kurşunlarıyla karşı karşıya geldi. Tarihe "8 Mayıs 1945 Sétif ve Guelma Katliamı" olarak geçen bu olaydan Cezayir'in bağımsızlığını kazandığı 1962 senesine kadar şiddet olayları dur durak bilmeden devam etti.
17 Ekim 1961'de binlerce Cezayirli, ülkelerinin Fransız işgaline karşı Paris'te gösteri yaptı. Fransız polisi protestoculara ateş açarak yüzlerce kişiyi öldürdü. Tarihe 1961 Paris Katliamı olarak geçen bu kanlı olay da yine de Cezayir'in bağımsızlığı için gerçekleşen bir katliamdır.
Millî benliği unutturma çabaları
Askerî zulüm altında ezilen Cezayir halkı, hem sosyal hem de kültürel açıdan da işgal altında tutuldu. Fransızlar, halkın Müslüman ve Arap kimliğini yok etmek için çeşitli politikalar izledi. Arapça ve Berberice yerine Fransızca hakim dil haline getirildi. Fransa ayrıca Müslüman kimliğini unutturmak için misyonerlik faaliyetlerine de başvurdu.
Nüfus yapısını değiştirmek için de Avrupa’dan Cezayir’e göç teşvik edildi. Böylece, Cezayir'i topraklarına katan Fransa, bir milyona yakın yerleşimci göndererek kalıcılığını pekiştirdi.
Bağımsızlık fitili nasıl ateşlendi?
Cezayir halkının dönem dönem isyana dönüştüğü bağımsızlık ateşi, sömürgeci güç Fransızların ateşiyle söndürülmeye çalışılıyordu. Cezayir’in bağımsızlık çabalarında dönüm noktası 1954 yılı oldu. Katolik Fransızların 1 Kasım’da dinî bayramlarını kutladıkları gün Cezayir Kurtuluş Savaşı patlak verdi.
Bu dönemde Cezayir’in bağımsızlık mücadelesinin başlamasında etkili isimlerden biri olan Abdülhamîd Bin Bâdîs’in şu sözleri savaşın sloganı oldu: "Arapça dilim, İslâm dinim, Cezayir ise yurdumdur."
Fransız ordusu, sömürge yönetiminden kurtulmak isteyen Cezayirlileri geri püskürtmek için hiç olmadığı kadar acımasız yollara başvurdu: İşkence, şiddet, katliam, elektrik şoku ve su kuyularının hapishane olarak kullanılması, toplu infaz ve kimyasal silah kullanımı...
Cezayir'in bağımsızlık oluşumu Ulusal Kurtuluş Cephesi (UKC); 1 Kasım 1954 yılında Fransızlara karşı bağımsızlık mücadelesini, yayımladığı bağımsızlık bildirgesi ve sömürgecilere karşı ayaklanma çağrısıyla başlattı. Fransa'nın bu çağrıya karşı tavrı tabii ki daha fazla asker yığmak oldu. 1956-57 yılları boyunca, UKC, Fransa'nın sömürgeci askerî hedefleri, ordu devriyelerini, polis karakollarını, iletişim ve ulaşım hatlarını hedef alan sayısız eylem gerçekleştirdi.
Fransa, titizlikle topraklarına kattığı Cezayir'i kaybetmemek için ordusuyla, UKC'nin eylemlerine baskı, şiddet ve işkence ile karşılık verdi. Bu durum, Cezayirlilerin UKC arkasında saflarını daha da sıklaştırmasına yol açtı. Bütün bunlardan yorgun düşen Fransa'da 1958 yılında hükümet devrildi ve Fransa'nın Dördüncü Cumhuriyeti sona erdi. Böylece, Beşinci Cumhuriyet'in başına 1958 yılında Fransa'nın II. Dünya Savaşı lideri General Charles De Gaulle geçti.
De Gaulle'e darbe girişimi
De Gaulle'ün, Ocak 1960'da, UKC ile müzakere başlatması 1961 yılında darbe girişimiyle sonuçlandı. Başarısız olan bu girişimden sonra Fransa ve UKC sekiz yıllık savaşın ardından 1962 yılında Evian Barış Anlaşması'nı imzaladı. Ancak, Fransız ordusu destekli yerleşimci "kara ayak" örgütleri, Cezayir'deki sivillere karşı saldırılarına devam etti.
- 1,5 milyon cana mal olan bağımsızlık mücadelesinin ardından Cezayir, Temmuz 1962'de gerçekleştirilen referandumdan çıkan yüzde 99,72 "Evet" ile bağımsızlığına kavuştu.
İnsan hakları örgütleri ve tarihçiler, Fransa'nın 1830-1962 yıllarındaki sömürge döneminde Cezayirlilere yönelik katliamlar gerçekleştirildiğini ve yüz binlerce kişinin tehcir edildiğini belirtiyor.