Afganistan'ın millî sporlarından "buzkaşi"
Afganistan'ın millî ve geleneksel oyunlarından "buzkaşi", bir tür at binme branşını ifade ediyor. Çoğunlukla başsız bir keçi, bazen de buzağıyla oynanan oyun, genellikle kış aylarında düzenlenen şampiyonlarda yaşatılmaya devam ediyor.
Orta Asya'da yüzyıllardır oynanmakta olup Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Kazakistan'da kendi varyasyonları bulunan "buzkaşi" oyunu, Afganistan'ın millî sporları arasında yer alıyor.
Güreş ve kriketin yanında Afganistan'da en sevilen spor türleri arasında yer alan ve bir tür at binme branşı olan buzkaşi, kış aylarında ülkenin çeşitli vilayetlerinde düzenlenen turnuvalarla yaşatılmaya devam ediyor.
Buzkaşi nasıl oynanıyor?
- Farsça bir kelime olan buzkaşi, buz (keçi) ve kaşi (çekme fiilinin geniş hali) kelimelerinden türetilerek, "keçi sürükleme" anlamına geliyor.
Hızlı, sert ve biraz da acımasız bir oyun olarak nitelenen buzkaşi, atların ve oyuncuların fazla terlememesi için genellikle kış aylarında tercih ediliyor.
Tarihte göçebe savaşçıların idman yapmak için oynadığı buzkaşi, geniş bir düzlükte, genelde rakip iki takım arasında oynanıyor.
Her takımın kendi yarı sahasına 6 oyuncu bulunuyor. 6 kişi de yedekte bekliyor ve ihtiyaç duyulması halinde oyuncu değişikliği yapılıyor.
Buzkaşi oyuncularına yerel dilde "Çapandaz" adı veriliyor. Atına en çok hakim olan, en çevik çapandaz, sahada da en etkili oyuncu olarak ön plana çıkıyor. Buzkaşi müsabakalarında oyuncular, birbirlerinin sayı yapmasına engel olmak için ellerindeki kırbaçlarla güç kullanıyor. Kırbacın rakip oyunculara karşı kullanılması ise yasak.
Çapandazlar, diğer oyuncuların tekmelerinden ve darbelerinden korunmak için kalın giysiler giyiyor ve başlarına koruyucu takıyor.
Oyunları 1'i ortada, 2'si de kenarda olmak üzere 3 hakem yönetiyor. Oyunlar iki yarıda, toplamda 60 dakika sürüyor.
Oyunlarda zaman zaman başsız keçi yerine buzağı da kullanılabiliyor. Keçi ya da buzağı, müsabakadan 24 saat önce soğuk suda bekletilip, tuza yatırılıyor. Böylece daha da ağırlaşan buzağının taşınması zorlaşıyor.
Adına ulusal şampiyonalar düzenleniyor
Adına ulusal şampiyonalar düzenlenen buzkaşinin bu yıl 5. kez düzenlenen Ulusal Buzkaşi Şampiyonası, başkent Kabil'in Yeketut bölgesinde gerçekleştirildi.
Şampiyonaya Afganistan'ın 13 vilayetini temsilen 13 takım katıldı. Şampiyonada Kandahar, Sar-e Pol ve Kunduz favori takımlar olarak öne çıktı. 10 gün kıyasıya süren müsabakaların ardından sona eren şampiyonada Sar-e Pol vilayetinin takımı, Afganistan şampiyonu oldu.
Yaklaşık 3-4 bin taraftarın takip ettiği müsabakaları, söz konusu takımların ait olduğu vilayetlerin valileri de dahil olmak üzere çok sayıda üst düzey Taliban yönetimi mensubu izledi.
Müsabakalar esnasında taraftarların, sayı yapan oyunculara ödül olarak para uzattığı görülürken, buzkaşi tutkunu iş insanları da taraftarı oldukları takımların kazanmaları halinde oyunculara para ödülü vereceğini duyurdu.
Öte yandan, oyunlar Afganistan devlet televizyonundan da canlı yayınlanarak, Afgan halkının izlemesine olanak sağlandı. Bunun yanı sıra, taraftarlar arasında kadınların olmadığı gözlemlendi.