Bağımsız Kazakistan, 34. yılını devirdi
Yaklaşık 70 yıl eski Sovyetler Birliği'nin parçası olan Kazakistan, birliğin dağılması sonucu egemenliğini ilân eden 15 cumhuriyetten biri oldu. Bağımsızlığın ardından 2 milyon 724 bin 902 kilometrekare toprak genişliğine sahip olan Kazakistan, yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük 9’uncu ülkesi olarak kayıtlara geçti. Zengin yer altı kaynaklarıyla bölgenin gözde ülkesi Kazakistan, topraklarında dünyadaki petrol rezervinin yüzde 3’ünü barındırıyor ve aynı zamanda dünyanın bir numaralı ham uranyum üreticisi olarak öne çıkıyor. Ayrıca Avrupa Birliği'nin ihtiyaç duyduğu 34 kritik ham maddenin 18’i Kazakistan'da bulunuyor. Zamanında Tarihi İpek Yolu’nun kilit güzergahlarından biri olan Kazakistan, şimdi de Avrasya’nın “geçiş ülkesi” olma yolunda ilerliyor.
Yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük dokuzuncu ülkesi olmasının yanı sıra önemli petrol ve uranyum rezervlerine de sahip olan Kazakistan, bağımsızlığının 34’üncü yılını kutluyor.
Sakalar (İskitler), Hunlar, Göktürkler, Karahanlılar ve Altın Orda (Kıpçak Hanlığı) gibi kadim Türk devletlerinin kurulduğu toprakların mirasçısı olan Kazakistan, yaklaşık 70 yıl parçası olduğu Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından 16 Aralık 1991’de bağımsızlığını ilân etti.
Kazakistan kuzeyde Rusya, doğuda Çin, güney ve güneybatıda Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan ile Hazar Denizi üzerinden ise Azerbaycan ve İran’la komşu konumda bulunuyor.
- Toplam 2 milyon 724 bin 902 kilometrekarelik yüzölçümüyle dünyanın en büyük 9’uncu ülkesi olan Kazakistan, bugün bağımsızlığının 34’üncü yılını kutlarken bu süre zarfında Orta Asya’nın önde gelen ekonomilerinden biri haline geldi.
İç istikrar ve barışçıl dış politikası sayesinde yıllardır yabancı yatırımcıların gözde ülkesi haline gelen Kazakistan, 34 yılda yaklaşık 440 milyar dolardan fazla doğrudan yabancı yatırımı çekti.
1991’de 24,92 milyar dolar olan gayrisafi yurt içi hasılasının 2025 yılı sonunda 300 milyar dolara ulaşması öngörülüyor. Bu rakamın 2029 yılına doğru 450 milyar dolara çıkartılması hedefleniyor.
Kazakistan, zengin yer altı kaynaklarıyla da öne çıkan ülkeler arasında yer alıyor.
Dünyanın bir numaralı ham uranyum üreticisi olan Kazakistan, aynı zamanda dünyadaki petrol rezervinin yüzde 3’üne ve kritik ham maddenin 18 türüne sahip.
- Dağılan Sovyetler Birliği’nden ayrılan ülkeler arasında ilk dönemde çok etnikli toplum yapısıyla dikkati çeken Kazakistan’da, bağımsızlığın ilk yıllarında Kazakların oranı toplam nüfusun yalnızca yüzde 40’ını oluştururken bu oran 2025 itibarıyla yüzde 71’i aştı.
Çin ile Avrupa arasındaki yük taşımacılığında son dönemde önemli bir güzergâh ülkesi hâline gelen Kazakistan, Hazar Denizi üzerinden Orta Koridor’un geliştirilmesine yönelik büyük ölçekli altyapı projelerini hayata geçiriyor.
Rusya, Çin, Avrupa Birliği (AB) ve ABD ile dengeli bir dış politika yürütmeyi hedefleyen Kazakistan, aynı zamanda Türk Devletleri Teşkilatının (TDT) kurucu üyesi olarak Türkiye ve diğer Türk devletleriyle stratejik işbirliğini sürdürüyor.
Nazarbayev'in rolü
1 Aralık 1991’de Kazakistan'ın ilk cumhurbaşkanı seçilen 51 yaşındaki deneyimli siyasetçi Nursultan Nazarbayev, sosyoekonomik çöküşte olan ülkesini ayağa kaldırmak amacıyla "önce ekonomi, sonra siyaset" formülüne dayalı politika yürüttü.
Nazarbayev, bunun için topraklarındaki dünyanın dördüncü nükleer silah cephanesinden vazgeçerek uluslararası topluma çok yönlü, açık ve barışçıl bir dış politika sergiledi.
Böylece, Nazarbayev, petrol ve doğal gaz zengini ülkesine yabancı yatırımların gelmesini sağladı ve 2000'li yıllardan itibaren toplumun refah düzeyinin yükselmesiyle ülkenin demografik durumunu iyileştirmek için yurt dışındaki Kazakları yurtlarına dönmeyi teşvik eden programlar başlattı.
Kazakistan, Nazarbayev'in komşu ülke liderleriyle kurduğu iyi ilişkileri sayesinde daha önce hiç onaylanmamış devlet sınırlarının sorunsuz bir şekilde hukuki olarak belirlenmesini başardı.
Nazarbayev, 1997’de ülkenin başkentini güneydeki Almatı'dan kuzeydeki Akmola'ya taşıma kararı aldı. İlk başta Astana daha sonra Nur Sultan olarak değiştirilen başkent, sıfırdan inşa edilerek ülkenin ulusal markası haline geldi.
Eski Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan ettiği dönemde Kazakistan’ın başında bulunan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, 28 yıl boyunca ülkeyi yönetti. Nazarbayev’in 19 Mart 2019’da görevinden istifa etmesinin ardından ülkede yeni bir siyasi dönem başladı. Kazakistan’ın ikinci Cumhurbaşkanı seçilen diplomat kökenli Kasım Cömert Tokayev, yeni siyasî model oluşturmak için ülkede anayasal reforma imza attı.
Tokayev, 2019’dan bu yana Kazakistan’ın siyasî ve sosyoekonomik altyapısının yenilenmesine yönelik reformları hayata geçiriyor.