Libya’daki savaşı kim kazanacak?

Libya lideri Muammer Kaddafi’nin 20 Ekim 2011’de kendi halkı tarafından linç edilerek öldürülmesinin ardından, ülkede sular durulmak bilmiyor. Dünyanın çeşitli ülkeleri Libya üzerinde kontrolü sağlamak için atılımlarını sürdürürken, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Mısır, sahadaki etkinliklerini artırıyor. BAE-Mısır ittifakının Libya içinde desteklediği askeri-siyasi figür ise, ülkenin doğu kesimini elinde tutan General Halife Hafter.

Kaddafi’nin eski ortağı

1943’te Libya’nın doğusundaki Ecdebiye bölgesinde dünyaya gelen Halife Hafter, askeri liseden sonra intisap ettiği orduda basamakları hızla yükselerek, geleceğin lideri Muammer Kaddafi’yle dostluk kurdu. 1 Eylül 1969’da Kral İdris Senûsî’yi devirerek yönetime el koyan kadro içinde, Kaddafi ile birlikte Hafter de vardı.

Libya’da hâkimiyetini sağlamlaştırdıktan sonra, elini komşu ülkelere de uzatmaya başlayan Kaddafi, 1980’lerin başından itibaren Çad’daki siyasi duruma müdahaleye karar verdi. Rakibi ve potansiyel düşmanı olarak gördüğü General Hafter’i Çad’a yollayan Kaddafi, askerlerinin bu ülkeye gittiğini kamuoyu önünde sürekli yalanladı.

1987’de Hafter, Çad ordusuna esir düşünce, Kaddafi bu defa eski dostunu feda etti ve bu operasyonun emrini kendisinin vermediğini duyurdu. Büyük bir hayal kırıklığına uğrayan General Hafter, CIA’nin yardımıyla Çad’daki esaretten kurtulduktan sonra, artık keskin bir Kaddafi karşıtıydı.

CIA himayesinde geçen yıllar

Kaddafi’nin sıkı kontrolü altında bulunan Libya’ya dönemeyen General Hafter’e ABD tarafından siyasi sığınma hakkı tanındı. 1990’ların başından 2011’de Kaddafi’nin devrilmesine kadar ABD’nin Virginia eyaletinde yaşayan Hafter, bu uzun süre boyunca iktidarın kendi ellerine geçmesini sabırla bekledi.

Hafter’in verdiği istihbaratla ve yönlendirmelerle, CIA defalarca Kaddafi’ye suikast girişiminde bulunduysa da Libya lideri hepsini atlatmayı başardı.

Adım adım iktidara

Libya’ya dönmesinin ardından, orduda sakin şekilde görev yapmayı sürdüren General Halife Hafter, 2014’te, tam da ülkedeki iç savaşın şiddetlendiği bir anda ortaya çıktı. Yaptığı televizyon konuşmasında Libya’yı kaostan kurtarmaya hazır olduğunu duyuran Hafter, bunun için gerekli güç ve tecrübeye sahip bulunduğunu vurguluyordu.

General’in kamuoyuna seslendiği sırada, Libya yakın tarihinin belki de en umutsuz ve karmaşık günlerini yaşıyordu. Kaddafi döneminde öyle ya da böyle kurulmuş olan toplumsal düzen tamamen kaybolmuş, ülkenin her bir bölgesi başka bir silahlı grubun denetimine girmiş, çeşitli terör örgütleri dört bir yandan pıtrak gibi çoğalmıştı.

O sırada elinde ciddi bir askeri ve ekonomik güç bulunmasa da, Hafter’in yaptığı bu çağrı özellikle Bingazi ve çevresinde derin bir yankı bulmuştu. Libya’nın toplumsal yapısının belkemiğini oluşturan aşiretler, Hafter’e desteğe hazır olduklarını duyurdular.

2014 yılının mayıs ayından itibaren, General Hafter ordu içindeki destekçilerini harekete geçirerek fiili olarak Libya’nın doğusunda duruma hâkim oldu. Nihayet 2015 martında Libya Parlamentosu kendisini ordunun başkomutanlığına atadı. Bu, Libya gibi bir ülkede devlet başkanlığına giden yolun da başlangıcıydı.

Üç parçadan biri

General Halife Hafter, 2018 itibariyle, ülkedeki üç ana güç odağından biri durumunda. Torbuk ve başkent Trablus’taki fiili hükümetlerin yanında, General Hafter ve müttefikleri de sahayı kontrol ediyor. Trablus’taki meclisi BM resmen destekliyor olsa da, Hafter’in özellikle petrol zengini Bingazi ve çevresini elinde tutuşu, onun eşitler arasında birinci konumuna yükseltiyor.

BAE-Mısır ittifakının General Hafter’e oynamasının nedeni de, onun sahadaki bu üstün pozisyonu. Libya’nın diğer bölgelerinde yerel kabileler, bazı silahlı gruplar ve Tuaregler hâkim; ancak uluslararası destek, günden güne daha çok Hafter’in arkasında toplanıyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Hafter’i “meşru siyasi muhatap” olarak Paris’te ağırladı bile.

Libya’daki güç savaşında BAE-Mısır ittifakıyla birlikte hareket eden bir diğer ülke de Rusya. General Hafter’e yakın durarak Libya sahillerinde üsler elde eden Moskova, Kaddafi sonrası dönemin en kazançlı yabancı güçlerinden birine dönüştü.

BAE-Mısır ikilisinin, Libya dışındaki başka alanlarda da işbirliğini derinleştirdiği düşünüldüğünde, General Hafter’in -herhangi bir suikasta kurban gitmediği takdirde- yakın bir zamanda Libya’nın tamamında iktidarı eline almayı başardığını görmek sürpriz olmayacaktır.