Libya'nın başkentinde çini süslemeleriyle zamana meydan okuyan bir Osmanlı: Gürcü Camii

Libya'nın başkenti Trablus’taki Osmanlı eserlerinden Gürcü Camii eşsiz çini süslemeleri ile iki asırdır zamana meydan okuyor.

• Trablus'un Eski Şehir bölgesinde, Eski Liman yakınında 19. yüzyıl başlarında inşa edilen Gürcü Camii, zengin çini işlemeleriyle kuzey Afrika'da inşa edilen Osmanlı camilerinden ayrışıyor.

Osmanlı döneminde Trablusgarp Eyaletinin de yönetildiği Eski Şehir merkezinde bulunan Gürcü Camii, Karamanlı Yusuf Paşa'nın maiyetinde Trablusgarp'a yerleşen Gürcü Mustafa Bey tarafından 19. asrın ilk çeyreğinde inşa edildi.

Kültür tarihi araştırmacısı ve eski Libya Kültür Bakanlığı çalışanı Abdulmuttalib Ebu Salim, Gürcü Camii'nin tarihini ve Libya'daki kültürel miras açısından önemini anlattı.

Kuzey Afrika'daki nadir Osmanlı eserlerinden biri

Gürcü Camii'nin kuzey Afrika'daki eşsiz yapılardan biri olduğunu söyleyen Ebu Salim, "Bu güzel cami mimarî bir şaheser. Açıkçası mimarî süslemelerin bolluğu, ince detayları ve estetik ayrıntılarıyla kuzey Afrika'daki nadir yapılardan biri." ifadelerini kullandı.

Ebu Salim, caminin Eski Şehirin Babül-Bahr (Deniz Kapısı) bölgesinde bulunduğunu ve Trablus'taki Roma döneminin sembolik eserlerinden Marcus Aurelius Takı'nın hemen yanında yer aldığını söyledi.

Caminin bânisi: Gürcü Mustafa Bey

Gürcü Camii'ni inşa ettiren Gürcü Mustafa Beyin Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp Eyaleti Valisi Karamanlı Yusuf Paşa döneminde Trablusgarp'a yerleşen bir tüccar olduğunu, ardından Trablus Limanında göreve getirildiğini kaydeden Ebu Salim şunları kaydetti:

"Gürcü Mustafa Bey, Karamanlı Yusuf Paşa'nın damadıdır. 19. yüzyıl başlarında Yusuf Paşa'nın büyük kızıyla evlenmiştir ve donanmada yükselerek bugün Deniz Bakanlığına karşılık gelen göreve kadar ilerlemiştir."

Ebu Salim, Mustafa Beyin Trablus'a geldiğinde bu sahil kentini çok sevdiğini ve kalıcı olarak yerleştiğini, Gürcü asıllı olduğu için de bu isimle anıldığını aktardı.

Mimarî özellikleri

• "Gürcü Mustafa Bey bu camiyi 1820'den 1834'e kadar 15 yılda inşa etmiştir." diyen Ebu Salim, caminin 16 metreye 16 metre, kare şeklinde bir yapı olduğunu ve üst katının "u" şeklinde olduğunu söyledi.

Ebu Salim, caminin içinde 9 mermer sütun bulunduğunu, dış duvarları ayakta tutan sütunlarla toplam 25 sütundan oluşan bir yapı olduğunu, bu sütunların bir kısmının başka kentlerden getirilmiş olabileceğini düşündüklerini aktardı.

Gürcü Camii'nin mimarî açıdan Endülüs ve İtalyan geleneğinden izler de taşıdığını kaydeden Ebu Salim, yapının hem içi hem dışının çini işlemleri açısından çok zengin olduğunu söyledi.

Ebu Salim, caminin içindeki sütunların bitiminde ve çini işlemelerin üst kısımlarında da ince işçilikli alçı bezeme şeritler yer aldığını kaydetti.

"Cami 16 kubbelidir. Mihrabın tam karşısında bizim 'Südde' dediğimiz önemli misafirler için ayrılan bir bölüm vardır." diyen Ebu Salim, caminin çini işlemlerin yoğun kullanılması açısından özel bir yeri olduğunu vurguladı.

Ebu Salim Gürcü Camii'nin ahşap minberinin korumaya alınmak üzere 2014'te söküldüğünü ve yeni açılacak Libya Ulusal Müzesi'nde sergilenmesinin planlandığını söyledi.

Ebu Salim, Gürcü Mustafa Bey ve ailesinin caminin bitişiğindeki türbede medfun olduğunu sözlerine ekledi.