Titiz ve sessiz bir Litvanyalı: Sharunas Bartas

Sinemayla buluşmanız nasıl oldu?

Sharunas Bartas: Sovyetler Birliği’nin çöküşünden önce, 1983’de film çekmeye başladım. Sinemayı ifade aracı olarak seçtim. 18 yaşında, önceleri 16 mm bir kamerayla çekiyordum. 19 yaşında, bir film çekmek üzere Sibirya’ya gittim. Litvanya’ya döndüğümde, amatör bir sinema stüdyosunda 35 mm ile çalıştım. Sovyetler Birliği’nde, memleketin tek sinema okulu olan Moskova’daki VGIK’e (1) girmeden sinemaya adım atmak imkânsızdı ne yazık ki. O yüzden, 1986’da oraya kaydoldum.

Filmleriniz çekildiği yerlerden doğuyor gibi. Bazılarıysa, sıra dışılığa yolculuklar. Nasıl düşünüyorsunuz bunları?

16 yaşında, Sibirya’da Sayan Dağları’nın doğusunda bir sandal gezisine katıldım. Çetin bir yolculuktu. Yol üstünde, sayıları azalmakta olan göçebe Tofalar’ın (2) bir köyü vardı. Dağların ihtişamıyla zıt olan fakr u zaruretleri derin bir iz bıraktı bende. Bunu nasıl anlatırım diye düşündüm. Sadece sinemanın bunu aktarabileceğini fark ettim. Oraya iki sefer döndüm: 1985’te Tofolaria (belgesel), 1985’te Few of Us (kurgu) için.

Filmlerinizde yer gibi zaman da güçlü bir insicam. Bunların fiziksel deneyimleri önemli mi sizin için?

Yeni mekânlar her zaman beni cezbetti. Ev’in (Namai) mekân keşifleri sırasında, Fransa’nın güneyinde ihtiyacım olan şeyi bulabilirim düşüncesiyle Batı Avrupa’ya seyahat ettim. Fas’a feribotla geçebileceğim tâ İspanya sınırına kadar vardım. Son olarak, Vilnius civarında evime çok yakın bir yerde bir ev buldum. Ancak, Freedom (Laisvė) için Fas’a döndüm: uçsuz bucaksız bir çöle ihtiyacım vardı. Mekânlar ve onların yapısı filmlerimin doğal unsurları. Bunları, karakterlerimin hayatlarının bir anını göstermek için titizlikle seçtim. İlk intibanın kaybolmadığından emin olmadan önce pek çok fotoğraf çekiyorum. Mekânlar, uyamayacağım şartlarını zorla kabul ettiriyorlar. Zaman ise, sinemada özel bir algoritmaya; nazarıitibara alınması gereken, tek sefer uygulanan, belirli bir baskıya sahip.

Filmlerinizin genellikle görüntü yönetmenisiniz. Sürekli fotoğrafçılıkla uğraştınız. Bir sahnede, görüntüde sizi etkileyen şey nedir?

En önemlisi seyircinin bakışına, dikkatine odaklanan çerçeve eksenidir. Kompozisyon ve ışık bu ekseni oluşturur. Hissettiğim şeyi aktarmak için, ses gibi, bunları da düzenlemeyi öğrenmek durumunda kaldım.

Centre Pompidou, Ekim 2015.

Fransızcadan çeviren: Ali Hasar

• Filmografi:
• Tofolaria (1986)
• In the Memory of a Day Gone By (Praėjusios dienos atminimui) (1990)
• Three Days (Trys dienos) (1991)
• The Corridor (Koridorius) (1995)
• Few of Us (Mūsų nedaug) (1996)
• The House (Namai) (1997)
• Freedom (Laisvė) (2000)
• "Children Lose Nothing" in Visions of Europe (2004)
• Seven Invisible Men (Septyni nematomi žmonės) (2005)
• Eastern Drift (Eurazijos aborigenas) (2010)
• Peace to Us in Our Dreams (Ramybė mūsų sapnuose) (2015)
• Frost (2017)

^{(1) VGIK: Gerasimov Sinematografi Enstitüsü. 1919’da Moskova’da kurulmuş olup dünyadaki en eski sinema okullarından birisidir. Andrey Tarkovski, Sergey Parajanov, Aleksander Sokurov gibi yönetmenler VGIK mezunudur. –ç.n.}

^{(2) Tofalar: Sibirya’da, İrkutsk bölgesinde yaşayan göçebe Türk halkı. Tofalar’ın Sovyet hükümetince yerleri değiştirilmiş; avcılık, şamanizm gibi gelenekleri yasaklanmıştı. Tofalar’ın sayısı 1000 civarındadır. –ç.n.}