Dünden bugüne derin izler: Kocaeli kültürü
Kocaeli ilinin nüfus yapısındaki çeşitlilik, giyim-kuşamına da yansımış durumda. Geleneksel yapının sürdüğü 1960’lara kadar ildeki giysiler oldukça çeşitlilik gösteriyor. Bu, göçmen kesimlerde daha belirgin görülüyor. Çerkes, Abaza ve Gürcülerin giyiminde Kafkas etkisi görülürken, yöresel ilin yerlileri olan Manavların giysileri ise en dikkat çeken giyim tarzı oluyor. Bu kesimin giysileri, Manav köylerindeki orta yaş kadınlarında ağırlıklı özgün yapısını sürdürüyor. Kocaeli’ye gelen yabancı turistlerin en çok dikkatini çeken unsurlardan biri de bu kıyafetler oluyor. Kurulan satış noktalarında hem ürünlerin tanıtımı hem de satışı yapılıyor.
Halk oyunları ve müzik
Yörede, değişik bölgelerden gelen toplulukların beraberinde getirdikleri halk oyunları ve müzikler keyif vericidir. Her topluluk geldiği yerin oyunlarını yaşatmaya çalışmış. Sadece, Kandıra ve Karamürsel bir ölçüde geleneksel bütünlüğünü koruyabilmiş. Şehirde; Balkanlardan, Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi’nden gelen topluluklar ve Çerkesler bulunuyor. Kimi köylerde de horon, hora, karşılamalar, kasap oyunları, zeybekler ve Çerkez oyunları oynanıyor.,Müziklerin ince sazlarla çalındığı oyunlar; erkeklerde kaşıkla ve bireysel oyunlar şeklinde, kadınlarda ise gruplar hâlinde kaşıklı veya kaşıksız olarak oynanıyor. 700 yıllık bir Türk nüfus yerleşimine sahne olan şehirde kendine has bir müzik kültürü de var. Yöreye ait, tınısında şehirle yaşanmışlıkları anlatan ve kültüründen izler taşıyan müzikler bir çalışma ile kayıt altına da alınmış.
Yöresel el sanatları
Kocaeli denince akla gelen ilk kültürel öge, el sanatı halılar oluyor. Osmanlı saraylarının halı ihtiyacı, kumaş dokumanın önemli bir merkezi olan Kocaeli’den karşılanıyor. 1891 yılında, Sultan II. Abdülhamid’in girişimleriyle, halı üretimine başlayan Kocaeli’deki Hereke fabrikası, seçkin ürünleriyle dünyaca tanınan ve bilinen ilk Türk markasına dönüşmüş. Bugün, Hereke halısı turistlerin en çok ilgisini çeken ürünlerin başında geliyor.
Yöreye özgü diğer el sanatı da Kandıra bezi. Kandıra’nın köylerinde dokuma tezgâhlarında dokunan Kandıra Bezi (Keten bezi) ile çay takımı, peçete, gömlek, gecelik, masa örtüsü, köşe yastığı, ceket, pantolon, döpiyes, yatak çarşafları eski Türk Motifleri ile işlenerek yapılabiliyor. “Şile Bezi”nin dokunmasında ağırlıklı olarak pamuk ipliği kullanılırken, “Kandıra Bezi” tamamıyla keten ipi kullanılarak üretiliyor.
Kestane ağacının çubuğundan örülen, kendisine özgü özelliği ile gayet pratik, kullanışlı basit bir el taşıma aracı olan Karamürsel sepeti de yine Kocaeli’ye özgü el sanatlarından. Üne kavuşması ise Osmanlı padişahlarından Abdülaziz’in gezi için Hereke’deki av köşküne gelmesiyle oluyor. Bugün, Karamürsel sepeti de turistlerin en çok ilgisini çeken ve satın aldıkları ürünlerin başında geliyor.
Coğrafi işaretli ürünler
Kocaeli’de yöresel değerler de büyük önemi sahip. Kentin; Türkiye’de sadece o yöreye ait olduğunu gösteren belge niteliği taşıyan “coğrafi işaret” tescilli 11 ürünü bulunuyor. Bunlar, İzmit Pişmaniyesi, İzmit Simidi, Gebze Bayram Çöreği, Hereke Yün El Halısı, Hereke Yün İpek El Halısı, Hereke İpek Halısı, Kandıra Bezi, Kandıra Dartısı, Kandıra Karpuzu, Karamürsel Sepeti ve Nüzhetiye Bebeği / Döşeme Bebeği olarak biliniyor. Bunun yanı sıra Derince Çenesuyu, Değirmendere Fındığı, Kandıra Manda Yoğurdu, Karamürsel Kestane Balı, Karamürsel Samanlı Zeytini, Karamürsel Simit Dolması, Körfez Mancarlı Pidesi de bölgenin yöresel lezzetleri arasında yerini alıyor.
Kocaeli’ye özgü yemekler
Türkiye’nin her yerinde farklı yöresel lezzetlere rastlamak mümkün. Bu da yerli ve yabancı turistlerin en çok dikkatini çeken unsurlardan. Kocaeli de bu anlamda tam bir lezzet şöleni yaşatıyor. Köklü geçmişi ve yüzlerce yıllık kültürü ile kendine has özelliklere sahip olan Kocaeli’de, doğal güzellikler ve kültürel dokular şehrin mutfağını da büyük ölçüde etkilemiş. Kocaeli’nin şehir merkezi olan İzmit’ten bir diğer en uzak ilçesi olan Gebze’nin en küçük köyüne kadar her yerde kendini gösteren kültürel çeşitlilik yemek kültürüne de yansımış ve ortaya nefis lezzetli yemekler çıkmış.
Kocaeli’ye has yemekler listesine göz gezdirecek olursak; Hindi Dolması, Cızlama, Alabalık, Mancarlı Kandıra Pidesi, Umaç Çorbası, Ciğceli Kavurma, Dartı Soslu Kuzu Etli Keşkek, Başayaklı Kaz Pilavı, Kaz Bayramı, Kesme Çorbası, Erik Marmelatı, Bezir Yağı, Öğre Tatlısı, Kabaklı Kavurma, Nazlı Tatlısı, Tavuklu Keşkek, Ebegümeci Yemeği, kuru helva, Pişmaniye ve Höşmerim öne çıkıyor.
Köy kahvaltıları denince Kocaeli
Kocaeli’nin bugün neresine gidilirse gidilsin yöresel lezzetlerle donanmış köy kahvaltılarına rastlamak mümkün. Doğanın içinde natürel dokusu hiç bozulmamış köyler, organik mutfağın tüm nimetlerini de yöresel sunumlar eşliğinde ziyaretçilerine gösteriyor. Kartepe ve Başiskele’nin köyleri başta olmak üzere bu anlamda her ilçe muazzam bir potansiyele sahip. Yörenin kadınlarının el emeği lezzetleri, Kocaeli’nin kültürüne dair izlenimler edinmek için büyük bir fırsat niteliği taşıyor. Hem göze hem mideye hitap eden yöresel lezzetler sayesinde köyler de büyük bir turist potansiyeli oluşmuş.
Kocaeli ansiklopedisi
Kocaeli’nin tarihi ve kültürel zenginliği birçok araştırma ve kitapla kayıt altına alınmış durumda. Son olarak Kocaeli’nin tüm değerleri Kocaeli Ansiklopedisi’nde bir araya getirildi. Ansiklopedi; Kocaeli tarihi, edebiyatı, sanatı, mimarisi, sporu ve müziği başta olmak üzere bütün kültürel değerlerin yer aldığı bir çalışmadan oluşuyor. 1701 madde, 3 cilt ve 3474 sayfadan oluşan “Şehrin Ansiklopedisi” için 230 akademisyen ve yerel tarihçi Kocaeli'nin tarihten bugüne gelen tüm dinamik ve beşeri değerlerini gelecek nesillere aktararak çalışmaya imza attı.