Duygular sözlüğü: Mamihlapinatapai ikili ilişkilerde sessizliği tarif ediyor
Soğuk bir koridorda yan yana yürürken başlar aslında. Omuzlar hafifçe sürtüşür; biri geri çekilir, diğeri istifini bozmaz. Konu havadan sudan değildir; hava durumunu bile konuşmaya gerek duymayan iki insanın arasında, boşluğun kendisi konuşur. Adımlar aynı ritimde atılır, nefesler aynı hızda verilir. “Burada bir şey var.” denecek türden bir gerginlik, ikisinin de farkında olduğu ama kimsenin ucundan tutmadığı kalın bir halat gibi havada durur.
Stadın çıkışında da olur bu; maç bitmiş, kalabalık yavaş yavaş dağılmaktadır. Aynı takımı tutan iki kişi, aynı anda aynı küfrü savurup aynı anda susar. Gülüşler birbirine çarpar, sonra ikisi de gözünü başka yere çevirir. Bir tanesi “Devamını getirsek maç hakkında konuşuruz.” diye düşünür; öteki de aynı hesabı kafasında yapar. Ama seslerini toparlayıp cümleye dönüştürmezler. Herkes kendi yoluna gider. Mamihlapinatapai, maçın özetinde hiç görünmeyen ama hafızada asıl yer eden o pozisyon gibidir: top kaleye gitmemiştir, ama kaleciyle forvet göz göze kalmıştır.
İş yerinde, sigara molasında daha belirgindir. Beton zeminde iz bırakan kül düşüşleri arasında, cümlenin asıl gövdesi dolaşır ama kimse onu yüksek sesle kurmaz. Şaka arası bakışlar biraz uzun sürer, omuzlar birbirine “yan yana durmakta problem yok” mesajı verir. Yine de kimse adımı büyütmez; çünkü büyütülmüş her adımın, ertesi gün masaya konacak faturası vardır. Mamihlapinatapai, sadece istek değil, risk hesabı da taşır. “İsterim”le “iş çıkmasın başıma” aynı potada erir. İki taraf da frene basar, araba olduğu yerde rölantide bekler.
Bazen geçmişten kalma yaralar karışır işin içine. Daha önce ipi çekmiş, reddedilmiş, rezil olmuş, ortada kalmış kişi; bu sefer “Ben başlamam.” der. Diğeri de kendi dosyasını açar; yarıda bırakılmış, yüzüne kapanmış kapılar, cevapsız bırakılmış sözler… Sonra görünmez bir anlaşma oluşur: “Önce o konuşsun.” İkisi de aynı cümleyi kendine göre kurar, aynı anda geri çekilir. Kimse resmî karar almamıştır ama fiilî durum bellidir: İlk hamleyi kimse yapmayacaktır. Mamihlapinatapai; iki egonun ortak imzasızlığıdır.
Bu kelimeyi romantik süs niyetine okumak yanlıştır. Burada çoğu zaman cesaretsizlik, bazen kibir bazen de basitçe bir konfor devrededir. Bir ihtimali başlatmak, beraberinde yük getirir. Mamihlapinatapai, “keşke”nin doğduğu yer değil, doğmadan önce boğulduğu eşiğe verilen isimdir. İki kişinin, ikisini de ilgilendiren bir şeyi istedikleri halde, ilk adımı atmaya ikisinin de üşendiği, çekindiği, korktuğu veya gurur yaptığı için göz göze gelip susmalarıdır.
*Bu yazının başlığı yazardan bağımsız editoryal olarak hazırlanmıştır.