Nysa'nın antik kenti dere yatağındaki mühendislik izleriyle yeniden keşfediliyor
Mühendislik harikası şehir, Nysa ad Maeandrum. Batı Anadolu’da birçok Nysa kenti bulunduğu için “Menderes Nysası” olarak adlandırılıyor. Büyük Menderes’in bereketli topraklarından yararlanan bu kentin mimarları ve ustaları âdeta kendileriyle yarışmışlar şehir planlaması hususunda. Şehrin ortasından geçen ve günümüzde Tekkecik olarak bildiğimiz dere, debisi yüksek olduğu zamanlarda su baskınlarıyla ve sellerle gelmiş. Bu nedenle kentte, biri geçen yüzyılın sonlarına doğru hâlâ kullanılmakta olan doğu-batı akslı üç köprü mevcut.
Bugün, “Orta Köprü” adı verilen bu köprünün ilk katını görebiliyoruz açıkça. Kentte drenaj amacıyla inşa edilmiş kocaman bir tünel de var. Hatta tünel inşaatında çalışan ustalardan biri taşlardan birinin üzerine “Buraya kadar çalıştım.” notunu bırakmış. (Bu nüansı Arkeolog, “Anadolu Arkeolojisi” Hâfiri Ümit Işın aktarmıştı, aklımdan çıkmaz hiç.) Kim bilir, belki başka bir iş koluna yönlendirildi belki de bir şekilde emekli edildi/oldu. (Bu minik ama çok önemli detaylara bayılıyorum.) Yine kentin stadion’u, mühendislikteki ilerlemeyi göstermek adına olsa gerek, doğrudan dere yatağının üzerine kurulmuş; bir kısmı doğuda bir kısmı ise batıda kalıyor. Doğasıyla, kadim zeytin ağaçlarıyla, sütunlu caddesiyle ve tiyatrosuyla kendinizi bir masalın içinde hissedeceğiniz bu güzel şehir, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya-Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı’ndan Serdar Hakan Öztaner’in başkanlığında keşfedilmeye devam ediyor.
Metop*:
Mite göre bebek Dionysos, doğduktan hemen sonra Nysalı nympheler tarafından kente getirilir ve yıkanır. Phrygia’nın kadim bağ bozumu şenliklerinden itibaren Bacchus adı ile bilinen Dionysos kültü ve Dionysos şenlikleri (thiasos) işte bu görkemli kentte başlar. Bebek Dionysos’un Nysalı oluşuna dair detayları Aydın Arkeoloji Müzesi’nin ikinci katındaki Nysa Müze Salonu’nda görebilirsiniz. Tekrar görüşmek üzere sevgili Nysa.
Meşhur coğrafyacımız Amasyalı Strabon, Dionysos’un Nysasında eğitim aldığı için kent hakkında detaylı bilgiler sunuyor bize Geographika’sında. Strabon’dan edindiğimiz bilgiye göre Nysa’nın bir gerontikon’u, yani yaşlılar meclisi vardı. Bugün planına bakarak bilim insanlarının belki birçoğunun ilk bakışta bouleuterion diyebilecekleri bir yapıya dair müthiş bir nüansı ondan öğreniyoruz. Nysa kütüphanesindeki hangi kitaplara, hangi sayfalara değmişti acaba elleri, gözleri?
- * Klasik mimarinin Dor düzeninde, frizlerin dikey olarak konumlandırılmış tabletlerinin arasındaki boşluğu estetik olarak dolduran dikdörtgen oyuk. Antik Şeyler’in minik dikdörtgen spot kutucukları da onun metopu olsun öyleyse!
*Bu yazının başlığı yazardan bağımsız editoryal olarak hazırlanmıştır.