Sanatı ve tarihini anlamak isteyenler için 10 temel kitap
Sanat; insanlığın tarih öncesi çağlarından, ilk insanların mağara duvarlarından bize seslenişinden itibaren günümüze kadar gelişen, büyüyen ve dönüşen bir öyküye sahip. İnsanı insan yapan ve gerçeği yeniden anlamlandıran sanatın öyküsü bir bakıma insanlığın da öyküsünü çizer. Bu yazıda, bu öykünün ve bir sanat eseriyle karşılaştığında içinde uyanan coşkunluğa benzer o duygunun peşinden gidenlere mutlaka okuması gereken sanat ve sanat tarihi kitaplarını derledik.
1. Sanatın Öyküsü - E. H. Gombrich
Sanat ve sanat tarihi deyince akla gelen ilk isim elbette sanat tarihçisi ve kuramcı Ernst Gombrich’in dünya çapında milyonlar satan kitabı Sanatın Öyküsü. Gombrich, bu kitapta insanlığın dünyaya bıraktığı ilk izler olan mağara resimlerinden deneysel sanata kadar sanatın geniş çaplı öyküsünü anlatıyor. En başından bugüne tüm hikayeyi gösteren, resimli anlatımı ve akıcı üslubu ile Sanatın Öyküsü, bu alana hem yeni başlayacak hem de bu alanın içinde olanların edinmesi gereken bir başucu kitabı.
2. Sanatçıların Hayat Hikayeleri - Giorgio Vasari
Bu kitap 16. yüzyılda, Rönesans’ın kalbinde, 1511 doğumlu Giorgio Vasari tarafından yazıldı. Kendi çağında sanatın zirveye ulaştığını düşünen Vasari, Rönesans’ın bizzat içinde olan başarılı bir ressam ve mimar olarak dünyanın ilk sanat tarihi kitabı olan Sanatçıların Hayat Hikayeleri yazar. İlk baskısı 16. yüzyılda yapılan kitapta Vasari; Donatello’dan Botticelli’ye, Da Vinci’den Michelangelo’ya kadar birçok sanatçının eserlerini ayrıntılı bir şekilde ele alıyor ve döneminin bizzat tanığı olarak bu sanatçıların yaşam öykülerine doğru bir yolculuğa çıkarıyor.
3. Görme Biçimleri - John Berger
Sanat eleştirmeni, senarist, roman ve belgesel yazarı olan John Berger’in BBC’deki aynı adlı programının kitaplaştırılmış hali olan, 1972 yılında yayımladığı ve klasikleşen eseridir Görme Biçimleri. Berger, bu kitapta resimlerden reklamlara kadar incelediği eserlerde imge kalıplarını, görme biçimleri üzerinden ele alır ve resimlerden, reklamlardan, fotoğraflardan süzülen imgelerin bize sunduğu mesajları eleştirel bir gözle yorumlar.
4. Gerçekten Bilmeniz Gereken 50 Sanat Fikri - Susie Hodge
Domingo Yayınları’nın “Gerçekten Bilmeniz Gereken 50 Fikir” başlıklı serisinden olan bu kitap, sanat tarihçisi ve sanatçı olan Susie Hodge’nin başarılı imzasını taşıyor. Zaman sırasına göre, tarih öncesi sanattan yeni medya sanatına kadar dünyadaki 50 sanat akımını görsel örnekleriyle birlikte ele alınan bu kitap, sanatın tarihsel ve toplumsal seyrine ve akımlarına giriş için okunabilecek en iyi kaynaklardan. Bu kitapla, sanatın seyrini bütünden ayrıntıya doğru adım adım ve akıcı bir şekilde izleyebileceksiniz.
5. Ressamlarımız - Sami Yetik
1878 doğumlu Türk ressam Sami Yetik’in ilk dönem Türk ressamlarını ele aldığı Ressamlarımız’ın ilk baskısı 1940 yılında yapılır. Kendi tanıklıkları ve araştırmalarıyla şekillenen kitapta Şeker Ahmet Paşa, Halil Paşa, Hoca Ali Rıza gibi ilk dönem Türk ressamlarının tümü bilinmeyen yönleriyle anlatılır. Ressamlarımız’da Türk resim sanatının doğuşunu ve ilerleyişini, Türk resminin uyanış hareketinin en büyük temsilcilerinden olan bir ressamın kaleminden öğreneceksiniz.
6. Yan Kapıdan Girenler: Modern Türk Resminin Analizi - Elif Dastarlı
Modern Türk sanatını, Türkiye’nin modern modernleşmesi üzerinden ele alan akademisyen ve sanat tarihçisi Elif Dastarlı bu kitapta modern Türk resmini sosyolojik bir perspektifle tanımlamaya çalışıyor. Batı dünyasının önemli ressamlarını tanırken; Halil Paşa, Müfide Kadri gibi Türk ressamlarını tanımamanın bir sorun olduğu motivasyonuyla hareket eden Dastarlı, resim sanatı bağlamında modernizmin değişen tanımlarının üzerinde duruyor ve Osmanlı resim sanatından itibaren, resmin imgeleri üzerinde sanat okuması yapıyor.
7. 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar - Ahu Antmen
20. yüzyılda toplumsal olay ve değişimlerle paralel gelişen sanat akımlarını anlamak için bir rehber niteliğinde olan 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, kübizmden gerçeküstücülüğe, soyut ekspresyonizmden pop arta ve performans sanatına kadar olan 20. yüzyılın tüm sanat akımlarını ele alıyor. Henüz Türkçeye kazandırılmamış kitapları referansıyla kapsamlı bir çalışma olan bu kitap ile akımlar üzerinden yüzyılın sanatçılarına ve eğilimlerine derin bir bakış imkânı bulacaksınız.
8. Bunu Ben de Yaparım!: Modern Sanat Kullanma Kılavuzu - Christian Saehrendt, Steen T. Kittl
Modern sanatın çok kısa bir manifestosu vardır:
“Bunu ben de yaparım!
-Ama yapmadın”
Nesneleri, imgeleri ve olguları yeniden düşünmeye iten, biçim ve özleri baştan yaratan, bizlere çoğu kez kendisinin sanat olup olmadığını sorgulatan modern sanat gerçekten nedir? Bu kitap bu sorunun peşine düşerek modern sanatta perdenin arkasını bize gösteriyor, sanat dünyasının ve ticaretinin gerçeklerini gözler önüne seriyor ve çağdaş sanatın en önemli yapı taşlarını açıklamaya girişiyor. Sizleri çağdaş sanatı daha iyi anlamaya, cilalı ve içi boş sanata karşı da diyet yapmaya çağırıyor.
9. İslam Sanatı ve Mimarlığı - Robert Hillenbrand
İslam sanatının dünyadaki en önemli uzmanlarından olan Prof. Dr. Robert Hillenbrand, İslam Sanatı ve Mimarlığı kitabında bin yıllık bir tarihi geniş bir coğrafyadan hareketle, İslam sanatı ve mimarisinin çarpıcı bir sentezini oluşturuyor. Hz. Muhammed’in vefatından Osmanlı İmparatorluğu’na değin hat sanatı, seramik, minyatür, cam, dokuma vb. İslam sanatının yapı taşlarından mimarisine uzanıyor.
10. Türk Sanatı - Oktay Aslanapa
Popüler kültürde sanat tarihi deyince gözler Batı’ya çevrilse de, bu alanda okuma yapmak isteyenlerin Türk-İslam topraklarının sanat ve mimarisini de unutmamaları gerekir. Prof. Dr. Oktay Aslanapa, Türk Sanatı’nda ilgilisine Türk sanat ve mimarisini bütünüyle kapsayan bir çalışma sunuyor. Hunlar Devri’nden başlayan kitapta daha çok Selçuklular ile Osmanlı sanatına ağırlık veriliyor ve yazar, Türklerin cami, medrese, kervansaray, saray mimarisi, hat sanatları, çini, oyma, minyatür gibi birçok alandaki sanat eserlerine tarihsel bakış açısıyla ışık tutuyor.
*Bu yazının başlığı yazardan bağımsız editoryal olarak hazırlanmıştır.