Yaşamanın bir yolu kalmayınca: Giuseppe Arcimboldo
Bugün bile resimleriyle görenleri şaşırtan Giuseppe Arcimboldo, 16. yüzyıl dünyasının en ilginç ressamlarından biriydi. Kariyeri boyunca üç imparatora hizmet ederken Habsburg saraylarında bulunan flora ve fauna koleksiyonlarını sanatıyla harmanlamayı başaran ressam, aynı zamanda insana ve doğaya yeniden ilgi duymaya başlayan Rönesans insanının sanatsal bir özetidir.
- Maximilian II, His Wife and Three Children, 1563.
- Arcimboldo'nun kariyerinin ilk yıllarında resimlediği geleneksel çalışmalarının büyük bir kısmının kaybolmuş olması tarzının gelişiminin izini sürmeyi zorlaştırır. İmparator ve ailesini gösteren bu resim, Arcimboldo’nun çalışmaları arasında önemli bir yapıttır, çünkü birkaç ay sonra gerçekleştireceği ünlü Dört Mevsim serisindeki portreler arasında yer alan aşamayı örnekler.
İlk yıllar
Giuseppe Arcimboldo 1527'de Milano’da sanatla iç içe olan kültürlü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Hayatının ilk yılları hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmese de sanata olan ilgisinin şekillenmesinde ailesinin etkisi büyüktür. O yıllarda Milano Başpiskoposu olan büyük amcası sayesinde sanatçılar, akademisyenler ve yazarların olduğu kültürlü bir ortamda yetişir; resme olan yeteneğinin gelişmesinde de Milano Katedrali’nde ressam olarak çalışan babası Biagio Arcimboldo’nun etkisi vardır.
Sanat kariyerine 1549 yılında babasının asistanı olarak başlayan genç Arcimboldo, fresk ve vitray tasarımları üzerine kendini hızla geliştirir. Çalışmalarıyla kısa sürede adını duyurarak 1551’den itibaren ilk bireysel siparişlerini gerçekleştirir. 1558’de Lombardiya’daki Como Katedrali'nin duvarlarına goblen halı tasarlama işini üstlenerek Milano'dan ayrılır. Katedral için gerçekleştirdiği göz alıcı tasarımlar Kutsal Roma Cermen İmparatoru I. Ferdinand tarafından fark edilerek Habsburg sarayının portre ressamı olması için Viyana’ya davet edilir.
- Summer (The Four Seasons), 1563.
- Yaz mevsimini temsil eden portrenin kafasında kayısı, şeftali, armut, kiraz, çilek gibi bereketi temsil eden birçok meyve yer alan bir taç yer alır. Profilden görülen yüzün yanakları elmadan, dudakları kirazdan, dişleri bezelyeden, çenesi armuttandır. Karakterin buğday püsküllerinden oluşan yeleğinin yakasında ressamın adı, omuz kıvrımını takip eden kısımda ise resmin yapıldığı tarih yer alır.
Habsburg Hanedanı
O dönem bir ressamın yeteneklerini geliştirmesi için en elverişli ortamı sağlayan Habsburg Hanedanı 15. yüzyıldan beri Avrupa'nın en güçlü yöneticilerindendir. Arcimboldo 1562’den itibaren, 25 yılı aşkın süre boyunca Habsburg imparatorlarının hizmetinde çalışır. Sarayın tüm imkânlardan faydalanan Arcimboldo astronomlar, botanikçiler, zoologlar, doktorlar ve simyacılardan oluşan saray çevresinde ufkunu genişletir. Özellikle kendini sanatın ve bilimin koruyucusu olarak gören imparator I. Ferdinand’ın çeşitli egzotik bitki, hayvan, nesne ve sanat eserlerinden oluşan koleksiyonu sayesinde farklı şeyler keşfederek özgün portre tarzını geliştirmiştir.
Habsburg sarayında büyük beğeni gören portreleri sayesinde imparatorun ölümünden sonra da çalışmalarını sürdürür. 1563 yılında tahta geçen II. Maximilian ile birlikte saray ressamlığının dışında mimar, sahne ve kostüm tasarımcısı, mühendis, sanat uzmanı ve koleksiyoner olarak da çeşitli görevlerde yer alır. Yine bu dönemde her biri hayvan veya meyvelerden oluşan ünlü “Dört Mevsim” ve “Dört Element” portre serisini imparatorun hizmetinde gerçekleştirir. Rönesans sanatının geleneksel tarzından farklı, alışılmışın dışında bir üslubu olsa da son derece yaratıcı ve detaylı resimlediği portreleri tüm Avrupa’da övgüyle karşılanır.
- Spring (The Four Seasons), 1563.
- Hayatının baharında, gülümseyen ve kendine güvenen bir genç insan olarak temsil edilen İlkbahar, büyük olasılıkla Habsburg İmparatoru I. Ferdinand'ın İspanya Kralı II. Felipe’ye hediye etmek üzere sipariş edilmiştir. Saçlar ve yüz için kullanılan güller, şakayıklar ve hercai menekşeleri de dâhil olmak üzere tüm resimde Avrupa, Asya ve Amerika'dan getirilen seksen farklı tür bitkinin ayrıntılı çalışması yer alır.
Son yıllar
Arcimboldo, Habsburg imparatoru II. Rudolf’un emrinde 11 yıl çalıştıktan sonra imparatorun iznini alarak hayatının son yıllarını geçirmek üzere Milano'ya geri döner. 1592’de hanedanlığa sunduğu “uzun, sadık ve vicdanlı hizmeti” nedeniyle Palatine Kontu olarak ödüllendirilir. Ertesi yıl böbreklerindeki bir rahatsızlıktan dolayı hayatını kaybeder.
Arcimboldo kariyeri boyunca çağının en yenilikçi ressamlarından biri olmasına rağmen hamisi imparator II. Rudolph'un ölümünden sonra mirası hızla unutulur ve eserlerinin çoğu Otuz Yıl Savaşları sırasında İsveç'in Prag'ı işgal etmesiyle kaybolur. 20. yüzyılın ilk yarısında Gerçeküstücülüğün ortaya çıkışıyla birlikte teorisyenlerin Arcimboldo'nun çalışmalarını araştırmaya başlamasıyla sanat dünyasının tekrar dikkatini çeker. 1937 yılında New York’taki Modern Sanat Müzesi, Arcimboldo'nun resimlerini “Fantastik Sanat, Dada, Sürrealizm” (Fantastic Art, Dada, Surrealism) sergisine dâhil edince yeniden keşfedilir. Salvador Dalí ve René Magritte gibi birçok ressamın eserleri Arcimboldo’ya bir saygı duruşu niteliğindedir.
- Air (The Four Elements), 1566.
- Arcimboldo, Hava, Su, Ateş ve Toprak temalarını temsil eden “Dört Element’’ serisinde imparatorluğun koleksiyonunda bulunan farklı hayvan ve nesnelerden derlediği portreler resimler. Serisinin Hava’yı temsil eden portresi özellikle farklı kuş türlerinin bir derlemesinden oluşur. Resmin ortasında, figürün büyük bir bölümünü kaplayan iri tavus kuşu, genellikle bu hayvanı bir sembol olarak kullanan Habsburg Hanedanı'nın statüsünü simgelemektedir.
Dört Mevsim
Arcimboldo en bilinen resimlerinin yer aldığı bu seride her meyve parçasını gerçekçi bir şekilde boyar ve bir insan yüzü oluşturacak şekilde düzenleyerek bir karakter ortaya koyar. Serisindeki portrelerde resmi yapılan kişinin tanınabilirliği söz konusu değildir ancak her portre bize neyin betimlendiğine dair açık mesajlar verir. Her portre dört mevsimden birini temsil eder ve yılın o mevsimini karakterize eden bitkilerden oluşur. Bir alegori ustası olan Arcimboldo’nun seride kullandığı nesneler hem doğanın tutarlılığını hem de Habsburg hanedanlığını sürekliliğinin çeşitli sembolleridir. Meyve ve sebzelerin uyumlu kombinasyonları, İmparatorun yönetimi altında var olan her şeyin uyumunu yansıtır.
- The Juristi, 1566.
- Arcimboldo resimlerinde kullandığı öğeleri, patronlarının asaletini ve yardımseverliğini vurgulamak için daima özenle seçmiştir. Ancak II. Maximilian'ın şansölye yardımcısı Johann Ulrich Zasius'u tasvir ederken daha önceki portrelerde kullanmadığı birçok nesneyi bir araya getirerek rahatsız edici bir görüntü oluşturmuştur.
- Rudolf II of Habsburg as Vertumnus, 1590.
- II. Rudolph’un Roma mitolojisinde mevsimlerin, değişimin ve bitkilerin büyümesinin tanrısı Vertumnus olarak tasvir edildiği portre, Habsburg egemenliği gerçekleşen Altın Çağ'ın bereketini ve imparatorun doğa ile yakaladığı mükemmel uyumu simgelemektedir.
