Doğu Türkistan nasıl işgal edildi?

Çin'deki Uygur Türkleri tarihte defalarca soykırıma maruz kaldı. Fakat tüm bu yok etme politikalarına rağmen Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti nasıl kuruldu? 20. yüzyılın başından itibaren Doğu Türkistan'ı Çinlileştirme planı doğrultusunda Uygurlara vergiler iki kat artırıldı, Türkler verimli arazilerden çöle sürüldü, yerlerine Çinliler yerleştirildi. Bu baskı, isyana neden oldu. 1931'de Kumul, Turfan ve Hotan'da başlayan ayaklanmaların sonucunda Aksu ve Kaşgar'ı ele geçiren Türkler, dünyadaki ilk İslam Cumhuriyetini ilan etti.

Çin rejiminin saldırıları ve Sovyetler Birliği'nin askeri desteğiyle Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti bir sene hayatta kalabildi ve bölge fiilen Çin ve yardımcısı Sovyetler'in kontrolüne geçti. 10 yıl sonra Çin'in İkinci Japonya Savaşı ile boğuşmasını fırsat bilen Sovyetler Birliği, Doğu Türkistan'da Uygur Türkleri başta olmak üzere Türk toplumlarını isyana teşvik etti. 12 Kasım 1944'te Uygurlar kendi topraklarındaki hakimiyeti tekrar ele alarak Doğu Türkistan Cumhuriyetini kurdu.

Bu sırada Komünistler Çin İç Savaşı'nı Stalin'in de desteğiyle kazandı ve Doğu Türkistan için arka planda Sovyetler Birliği ile anlaşma yaptı. Çin'in yeni lideri Mao, Doğu Türkistan Cumhuriyeti Başkanı Ahmetcan Kasımi'yi Pekin'de düzenlenen Çin Halk Politik Danışma Toplantısı'na davet etti. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşuna giden süreçteki bu kritik toplantıya katılım, Kasımi ve arkadaşları için çok önemliydi. 22 Ağustos'ta kara yoluyla Almatı'ya geçen heyet, Sovyet temsilcilerle görüşmeleri bitirdikten sonra 24 Ağustos'ta hava yoluyla Pekin'e gitmeye karar verdi. Kasımi ve diğer yetkililerden oluşan 11 kişiyi taşıyan uçak, kalkıştan 4 saat sonra Baykal Gölü'ne düştü. Kazada kurtulan olmadı. Birkaç ay sonra bölgeye giren Çin Ordusu, Doğu Türkistan'ı ilhak etti.