Aramco: Bir şirketten çok daha fazlası
Dünyanın en kârlı şirketi bu kez teknoloji sektöründen çıkmadı. Apple’ın 59.53 milyar dolarlık gelirini geride bırakan Suudi Arabistan devlet petrol şirketi Saudi Aramco, 2018’de toplam 27 milyar dolar borcuna karşılık 224 milyar dolar geliri, 111 milyar dolar net geliri ve 86 milyar dolar serbest nakit akışı ile dünyanın en kârlı şirketi olarak gündeme damga vurdu.
Uzun süredir dünya sermaye piyasalarının halka arzını beklediği Saudi Aramco gündemi bu kez, dünyanın en kârlı şirketi olarak işgal etti. Şirketin 10 milyar dolarlık tahvil ihraç etmek için açıkladığı belgeye göre Saudi Aramco, 2018 mali yılında 111,1 milyar dolar gelir elde ederek dünyanın en yüksek gelire sahip şirketi oldu. Böylece Saudi Aramco; 2018 mali yılında J.P. Morgan Chase, Alphabet, Facebook ve Exxon Mobile’ın toplam geliri olan 106 milyar dolardan daha fazla gelir elde etmiş oldu. 59.53 milyar dolarlık gelire sahip Apple de Saudi Aramco’nun gerisinde kaldı.
Dünyanın en büyük petrol şirketi Aramco 1933 yılında ABD-Suudi Arabistan ortaklığı olarak kuruldu. Orijinal adı “The Arabian American Oil Company.”
Aramco’nun gelirlerine ilişkin ilk bilgi tamamen Suudi şirketi haline geldikten sonra ilk kez açıkladığı mali durum raporunda ortaya çıktı. Veriler, geçen aylarda Suudi Arabistan’ın devlet kontrolündeki kimya şirketi SABIC hisselerinin yüzde 70’ini satın almasında finansman sağlaması için, başarılı bir tahvil ihracı gerçekleştirmek amacıyla hazırlanan raporda ortaya kondu.
‘Görünüşe göre en değerli'
Enerji uzmanı ve dergimiz yazarı Mamdouh G. Salameh, “Saudi Aramco: Sırlarla dolu küresel bir petrol devi” başlıklı yazısında raporun şirketin iyi taraflarına odaklandığını belirtiyor. Çeşitli risklere dikkat çeken Salameh’in değerlendirmesi şöyle:
“Şirketin iyi taraflarına odaklanan raporda, 2018 verilerine göre Saudi Aramco’nun Apple’ın (59,4 milyar dolar) neredeyse iki katı ve Exxon- Mobil’in (20,8 milyar dolar) veya Shell’in (23,4 milyar dolar) neredeyse altı katı kadar olan net geliri ile dünyanın en kârlı şirketi olduğu ve 2018’de 48,8 milyar dolar nakdi olduğu belirtiliyor. Ancak, rapor Suudi Arabistan’ın kanıtlanmış rezervlerinin gerçek büyüklüğüne ve mevcut üretimi destekleyen oldukça eski petrol sahalarının üretim seviyelerine dair birçok önemli soruyu cevapsız bırakıyor. Tahmini olarak 266 milyar varil kanıtlanmış rezervi olan, günde yaklaşık 7 milyon varil ihracat yaparak mevcut petrol fiyatları bazında yıllık 179 milyar dolar gelir elde eden ve vergi öncesi varil başına 7,5 dolar üretim maliyeti olan Saudi Aramco, görünüşe göre dünyanın en kârlı şirketi olarak kabul edilebilir. Ancak, görünüşler aldatıcı olabilir. İddialara göre, son zamanlarda yapılan bağımsız bir denetim Saudi Aramco’nun petrol rezervlerinin 270 milyar varil olduğunu ortaya koydu. Ancak, söz konusu şirket ile uzun süredir devam eden bağları olan denetçilerin yaptığı denetimin ne bağımsız ne de tarafsız olduğu ortaya çıktı. Saudi Aramco’nun 270 milyar varil kanıtlanmış rezerve sahip olması şöyle dursun, Suudi Arabistan’ın kendisinin dahi 70-74 milyar varilden fazla kanıtlanmış rezervinin kalmadığını düşünüyorum. Bu rakama, Suudi Arabistan’ın iddia ettiği kanıtlanmış rezervlerden, 1938’de ülkede petrolün keşfedilmesinden bugüne kadarki (hakkında veri sahibi olduğumuz) petrol üretimini çıkararak ve ülkedeki petrol sahalarının söz konusu dönemde yıllık ortalama yüzde 5-7 tükenme oranını hesaba katarak ulaştım.”
Petrokimya ile entegre olmanın faydaları
Rapordaki verilere göre Saudi Aramco’nun tahmin edilen ham petrol miktarı 700 milyar varilden 900 milyar varile çıkarılmış durumda. Mamdouh G. Salameh, hepsi 70 yıldan fazla bir süredir üretime devam edilen dört dev petrol sahası “Gavar, Safaniya, Hanifa ve Suudi Arabistan ile Kuveyt arasında ortak olan Hafci’nin ülkenin petrol üretiminin yüzde 904dan fazlasını sağladığını, Gavar’ın bu üretimin yarısını tek başına karşıladığını belirtiyor. Ancak rapor Gavar’da günlük üretim kapasitenin düştüğünü de ortaya koyuyor. Salamah, “Tüm bunlar Suudi Arabistan’ın günlük 12 milyon varil üretim kapasitesine ve 2 milyon varil yedek kapasiteye sahip olduğu iddialarıyla çelişiyor” diye belirtiyor. Salamen, yine de dünyanın en büyük petrol şirketi (Saudi Aramco) ile en büyük dördüncü petrokimya şirketinin (SABIC) birleşmesinin, Saudi Aramco’yu tam entegre bir şirket haline getireceği ve ölçek ekonomileri yaratacağı için Saudi Aramco ve Suudi Arabistan için iyi bir haber olduğunun da altını çiziyor. Dünyanın en hızlı büyüyen sektörlerinden biri olan petrokimya, aynı zamanda dünyanın en büyük ikinci nakliye sonrası ham petrol tüketicisi. Saudi Aramco, ham petrolünün bir kısmını petrokimya ürünleri olarak ihraç ederek yalnızca Suudi ekonomisinin çeşitlendirilmesine katkı sağlamayacak, aynı zamanda ülkenin petrol gelirlerini de artıracak. Ayrıca bu birleşme Saudi Aramco’nun rafinaj kapasitesini 2030 yılına kadar günde mevcut 4,9 milyon varilden 8-10 milyon varile çıkarmasını sağlayarak ve şirketi dünyanın en büyük rafine ürün ihracatçılarından biri haline getirecek.
- 805 Milyon varil keşfedilmemiş petrol rezervi
- 270 Milyon varil çıkarılmaya hazır petrol rezervi
- 297 Trilyon metreküp ispatlanmış doğalgaz rezervi
Aramco'nun halka arzı yılan hikayesi
Öte yandan 11 Eylül öncesinde gündeme gelen ve ilk kez ertelenen, Saudi Aramco’nun halka arzıyla ilgili söylentiler de sürüyor. Suudi Arabistan Kralı Selman halka arzı iptal ettiğinde, Saudi Aramco’nun mali durumunu veya rezervlerini incelemeye açmak istemediğini de söylemişti. Son açıklama Suudi Arabistan Enerji Bakanı Halid El Falih’tan geldi. Bakan, merakla beklenen Saudi Aramco’nun halka azrının 2021’de gerçekleştirileceğini savunurken, ülkeyi iyi tanıyan uzmanlar bunun olmayacağı konusunda çok iddialı konuşuyorlar. Neden halka arz olmayacağını, varolduğu iddia edilen rezervlerin görülmeyişine bağlıyorlar. Bununla beraber Saudi Aramco’nun yeni bir halka arz önerisini petrokimyasal varlıkları gösterebileceği için yalnızca petrokimya alanında yapacağını konuşuluyor.
Petrol boru hatlarına drone ile saldırı
İlginç bir gelişme de boru hatlarına saldırı oldu. Şirketin değeriyle ilgili gündem, Suudi Arabistan’daki petrol boru hatlarına yönelik drone saldırısıyla yön değiştirmeye başladı. The Wall Street Journal’ın haberine göre, Kral Salman başkanlığında toplanan Suudi Arabistan Bakanlar Kurulu toplantısının ardından yapılan açıklamada, Aramco petrol hattında yer alan iki pompa istasyonuna bombalar taşıyan dronelarla yapılan saldırının, yalnızca Suudi Arabistan’ı değil, aynı zamanda küresel petrol arz güvenliğini ve dünya ekonomisini hedef aldığına dikkat çekildi.