ASEAN ve Türkiye arasında yeni dönem

Kuruluşu 1967’ye uzansa da 2000’li yıllar sonrasında atağa kalkan ASEAN, ucuz işgücü ve hammadde maliyetleriyle, Çin’in yanıbaşında Çin’e alternatif bir bölge olarak yükseliyor.

Malezya, Endonezya ve Brunei Sultanlığı, birliğin üç Müslüman üyesi olarak öne çıkıyor. Diğer ülkeler Filipinler, Singapur, Tayland, Vietnam, Laos, Burma ise Türkiye’nin etki alanını genişleteceği hedef ülkeler. Nüfuslarının toplamı 625 milyon olan birliğin yıllık gayri safi milli hasılası toplamı 7,6 trilyon dolar. Bu, dünya GSMH’sinin yüzde 10’una denk geliyor. Birliğin ortalama kişi başı milli geliriyse 5 bin 800 dolar.

Türkiye ile ASEAN arasındaki ticaret hacmi 2004-2014 arasında dört kat arttı. Türkiye dışişleri bakanları son üç yıl üst üste ASEAN zirvelerine davet edilmeye başlandı. Bu iki taraf arasında politik anlamda da yeni bir dönemin başlangıcına işaret ediyor. ASEAN Türk ithalat ve ihracatçılarına cazip fırsatlar sunarken, Türkiye de ASEAN için Batı pazarlarına açılmak için güçlü bir üs vaat ediyor. Çin’in son aylarda Rusya’nın baskısıyla Türk ziyaretçilere yeni vize zorlukları çıkardığı, hızlı maliyet yükselişi nedeniyle tedarik kanallarında Çin dışı alternatiflerin arandığı bir dönemde alternatif pazar ve tedarik kanalı olarak öne çıkmaya başlayan ASEAN ülkeleriyle ilgili merak edilenleri, ASEAN Sekreterliği Pazar Entegrasyonu Direktörü Ho Quang Trung’a sorduk.

İthalat-ihracat verilerine göre, ASEAN ile Türkiye arasındaki ticaret hacmi 10 yılda 4 kat arttı. Önümüzdeki 5 yılı değerlendirebilir misiniz?

ASEAN ve Türkiye arasındaki ticaret son 10 yılda önemli ölçüde büyüdü. Sekreterlik istatistiklerine göre, ASEAN ve Türkiye arasındaki toplam ikili ticaret 2004’teki 1.25 milyar dolardan yaklaşık dört kat artışla 2014’te 7.63 milyar dolara çıktı. ASEAN’dan Türkiye’ye ihracat 2004’teki 250 milyon dolar seviyesinden yüzde 2 bin artışla 2014’te 5.42 milyar dolarda sabitlendi. Türkiye’den ithalatımız ılımlı şekilde, yüzde 125 artış kaydederek 2004’teki 1 milyar dolardan 2014’te 2.21 milyar dolara yükseldi.

ASEAN ve Türkiye arasındaki ikili ticaretin, hem hacim hem de değer bakımından, her iki tarafın sunmakta olduğu güçlü ekonomik büyüme beklentileriyle yolunda seyretmesi bekleniyor. 76 milyonluk nüfusu ile Türkiye, Avrupa'nın gelişmekte olan pazarları arasında ve OECD içinde en hızlı büyüyen ekonomilerden biri olarak öne çıkıyor. HSBC tarafından yayınlanan bir rapora göre, Türkiye 2050 yılında dünyanın 12. en büyük ve Avrupa'nın 5. en büyük ekonomisi haline gelecek.

Benzer şekilde, ASEAN ekonomisi de 620 milyondan fazla nüfusuyla 2.5 trilyon dolarlık toplam milli gelirin üzerine çıkarak dünyanın 7. en büyük, Asya’nın da 4. en büyük ekonomisi olacak. ASEAN’ın son 10 yılda yüzde 5 civarında yıllık ortalama GSYİH ile büyüyerek dünyanın en hızlı büyüyen bölgeleri arasında yer alması, 2050’de dünyanın 4. en büyük ekonomisi olma yolunda doğru yolda olduğunu gösteriyor. Birliğin 2016’da ve 2017’de sırasıyla yüzde 4.5 ve yüzde 4.8 büyümesi bekleniyor.

İki ekonomi arasındaki inanılmaz ticaret artışına rağmen, gelecekte daha büyük potansiyellerin olacağı not edilmeli. ASEAN’ın Çin’le olan 360 milyar dolarlık ticareti (toplam ticaretin yüzde 14’ü) ve ABD ile 200 milyar (toplamın yüde 8’i) dolarlık ticaretiyle karşılaştırıldığında; şu anda, Türkiye ve ASEAN’ın 2014’teki toplam ikili ticareti (7.63 milyar dolar) ASEAN’ın toplam dış ticaretinin yüzde 1'inden daha az düzeyde bulunuyor. Bu nedenle, her iki ekonomi de gelecekteki ASEAN-Türkiye ortaklığını güçlendirmek üzere birbirlerine daha fazla tamamlayıcı fırsatlar sunmak zorunda. ASEAN ile Türkiye arasındaki ticaret ilişkisinin önümüzdeki birkaç yıl içinde yeni zirvelere ulaşması bekleniyor.

ASEAN ve Türkiye, 2010 yılında bir uyum anlaşması imzaladı ve Türk Dışişleri Bakanı ilk kez son 3 yıldır ASEAN zirvelerine davet ediliyor. Türkiye gelecekte ASEAN’ın ortağı olabilir mi?

Türkiye ASEAN üye devletleriyle güçlü ikili ilişkilere sahip ve son zamanlarda bölgesel düzeyde ASEAN’la ilişkileri geliştirmek için güçlü arzusunu dile getirmiştir. Biz de ASEAN olarak, Türkiye’nin ilgisini memnuniyetle karşılıyoruz. Bu ilgi, iki tarafa da faydası olacak ilişkileri geliştirecek ve Birliğe katkıda bulunacak bir potansiyel taşımaktadır.

ASEAN ile resmi ortaklık kurmak üzere başvuran bir çok ülke ve kuruluşların arasında Türkiye de yer alıyor. ASEAN tüm bu başvuruları, yeni diyalog ortaklığıyla ilgili moratoryum kararı ve ASEAN toplantılarında belirlenen kendi usul ve prosedürleri çerçevesinde dikkate alacak.

Çin'de işgücü maliyetleri yükselirken ASEAN, Türkiye'nin de aralarında bulunduğu Batılı ekonomiler için hedef pazar haline geliyor. Çin ve Hindistan ile karşılaştırıldığında ASEAN ülkelerinin avantajları nelerdir? ASEAN Türk alıcılara ve yatırımcılara ne tür fırsatlar sunuyor?

ASEAN’ın ana avantaj kaynağı, zorlu küresel ekonomik ortama rağmen son birkaç yıldır sergilediği güçlü ekonomik performansıdır. Bu da bölgenin açıklığına, stratejik yerleşimine, istikrarlı politik ortamına, yeni teknolojileri ve yatırımları emme yeteneğine bağlanabilir. Buna ek olarak, ASEAN, çeşitli serbest ticaret anlaşmalarının bulunduğu ağların birbirine bağlandığı bölgelerin ortasında yer almaktadır. Kaynak zengini Endonezya, Malezya ve Myanmar’dan gelişmiş bilgi temelli ekonomisiyle Singapur’a kadar tamamlayıcı güçler birleştiğinde, tüm bu faktörler, ASEAN’ı doğal bir ticaret ortağı ve yatırımlar için cazibe merkezi yapıyor. Örneğin son iki yılda, tarifelerin liberalleştirilmesinde önemli bir ilerleme kaydedildi. Benzer şekilde, ASEAN Ticaret Havuzu ve ASEAN Tek Pencere sisteminin kurulması, gümrük işlemleri ve kurallarının basitleştirilmesi, ticaretin kolaylaştırılması yoluyla, küresel ve bölgesel üreticilere belge işleme zamanı ve maliyet azaltıcı faydalar sağlandı. Ayrıca, tüketicinin korunması, fikri mülkiyet hakları yasal altyapısı, rekabetçiliğin korunması, iş yapma kolaylığı ve yenilikçi uygulamalar devreye sokuldu. Ulaşım ve altyapı ağlarını geliştirmeye, bölgedeki malların, hizmetlerin ve insanların akışını kolaylaştırmaya çalışıyoruz.

Çin ve Hindistan ile karşılaştırıldığında ASEAN’ın rekabet avantajı, belirli sektörlerden ziyade üye devletlerin birbirini tamamlayıcı olma özelliğinde yatıyor. Bu tamamlayıcılık, ortak rekabet gücü üzerine inşa edilmiş durumda. Ayrıca, küresel değer zincirlerinin kurulduğu, yeteneklerin, teknolojilerin ve sermayenin serbestçe dolaştığı bir dünyada, rekabetçilik artık sektörlere daha az bağlı hale gelmiştir. Yeni başlatılan AEC Blueprint, 2025 yılı itibariyla, ulaştırma, bilgi ve iletişim teknolojileri, gıda, tarım ve ormancılık, turizm, sağlık, enerji ve e-ticaret de dahil olmak üzere diğer birçok sektörde Birlik içerisinde gelişmiş işbirlikleri kurmayı hedefliyor.

Türkiye'nin ASEAN ülkeleri için önemi nedir?

Türkiye tarihsel olarak Asya, Avrupa ve Ortadoğu'yu birbirine bağlayan stratejik bir konumda oldu. Türkiye ve ASEAN üye devletleri de dahil olmak üzere Asya-Pasifik bölge ülkeleri arasındaki ilişkiyi geliştirmek için girişimler artıyor. Türkiye’nin 2010 yılında ASEAN ile Dostluk ve İşbirliği Anlaşması (TAC) imzalamasından bu yana ikili ilişkiler artarak devam ediyor. Türkiye ile ASEAN arasında koordinasyonu geliştirmek amacıyla ayrıca ASEAN Ankara Komitesi (AAC) kuruldu.

İki taraf arasındaki ticaret ve yatırımın çok iyileştirilmesi için hala yapılacak çok iş var. Türkiye'den ASEAN’a gelen doğrudan yatırım 2014’te sadece 17 milyon dolar seviyesindeydi. Bu yatırımın yüzde 74’ü sadece Endonezya’ya yapıldı. İmalat enerji, turizm ve hava taşımacılığı alanlarında karşılıklı potansiyeller bulunmakta. Türkiye'nin bölgenin politik ve ekonomik istikrarındaki stratejik rolü, ASEAN ve dünyanın geri kalanıyla ekonomik ilişkilerinde verimli bir iklim inşa etmesi, kritik düzeyde önemli.