Türkiye-Irak ticaretinde yeni hedef 30 milyar dolar: İnşaat ve gıda öne çıkıyor

150 milyar varil petrol rezerviyle bu alanda dünya ülkeleri arasında 4’üncü sırada bulunmasına rağmen, Irak ekonomisi kırılgan yapısı ve tek sektöre bağımlılığıyla öne çıkıyor. 2024 itibarıyla ülkenin Gayri Safi Yurt İçi Hasılası (GSYİH) 264 milyar dolar, kişi başına düşen milli gelir ise 5 bin 947 dolar seviyesinde bulunuyor. Ancak ekonominin yüzde 93’ünün petrol gelirlerine dayanması, küresel enerji fiyatlarındaki dalgalanmaları ülkenin mali istikrarı için doğrudan bir risk unsuru haline getiriyor. Bununla birlikte, uzun yıllar süren savaşlar ve iç çatışmalar, Irak’ın ekonomik kalkınmasını sekteye uğratarak altyapı yatırımlarını ve sanayi üretimini ciddi ölçüde zayıflattı.

Bu durum Irak’ı ekonomik kırılganlıklara açık hale getirirken, ülke dış ticaretle bu bağımlılığı aşmaya çalışıyor. Bu kırılgan yapıya rağmen, Irak son yıllarda dış ticaret hacmini genişletmeye devam ediyor. Petrol ihracatı ekonominin lokomotifi olmayı sürdürürken, ticaret hacmindeki artış ülkenin uluslararası pazarlardaki rolünü daha da pekiştiriyor. 2023’te ihracat gelirleri 115 milyar dolara, ithalat harcamaları ise 95 milyar dolara ulaşan ülkenin en büyük ticaret ortakları arasında Çin, Hindistan ve Türkiye yer alıyor.

Irak, ekonomik yapısını güçlendirmek ve çeşitlendirmek amacıyla altyapı, inşaat, lojistik ve enerji sektörlerinde önemli yatırım fırsatları sunuyor. Enerji sektöründe doğalgaz üretimi ve rafineri yatırımları gündemdeyken, hükümetin sanayi ve tarımı teşvik eden politikalar geliştirmesi, ithalat bağımlılığını azaltarak yerli üretimi artırmayı hedefliyor. Ancak, yıllarca süren savaş ve terör olaylarının tahrip ettiği altyapının yeniden inşası için büyük ölçekli yatırımlara ihtiyaç duyuluyor.

• Irak ekonomisinin en büyük kırılganlıklarından biri, kamu harcamalarının büyük ölçüde petrol gelirlerine bağımlı olması. 2025 yılında petrol fiyatlarında beklenen olası düşüş, Irak’ı ciddi bütçe sıkıntılarıyla karşı karşıya bırakabilir.

Öte yandan, yolsuzluk ve finansal şeffaflık eksikliği, ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyen temel sorunlar arasında yer alıyor. 2003 yılından bu yana yaklaşık 150 milyar doların yolsuzluk nedeniyle ülke dışına kaçırıldığı belirtiliyor. Bu durum, Irak’ın yatırımcı güvenini artırmak için köklü reformlara ihtiyaç duyduğunu ortaya koyuyor.

Dalgalanan ticaret dengesi

Son on yılda petrol fiyatlarındaki oynaklık Irak’ın dış ticaret dengesinde büyük dalgalanmalara yol açtı. 2014 ve 2016 gibi petrol fiyatlarının düştüğü yıllarda ihracat sert şekilde gerilerken, 2018 ve 2022 gibi yıllarda toparlandı. 2022 yılında ihracat 138 milyar dolara, ithalat ise 87 milyar dolara yükselerek 51 milyar dolarlık ticaret fazlası oluşturdu. Ancak 2023’te petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara ek olarak ithalat bağımlılığının artması, ihracatın 115 milyar dolara düşmesine, ithalatın ise 95 milyar dolara yükselmesine neden oldu. Böylece ticaret fazlası 20 milyar dolara kadar geriledi.

Irak ekonomisi, enerji sektörüne bağımlı yapısını kırarak ihracat çeşitliliğini artırmadığı sürece, küresel piyasalardaki oynaklıklardan doğrudan etkilenmeye devam edecek. Bu nedenle, sanayi, tarım ve hizmet sektörlerinde katma değerli üretimin teşvik edilmesi kritik bir gereklilik olarak öne çıkıyor. Savaşın neden olduğu altyapı tahribatı ve üretim kapasitesindeki zayıflık, Irak’ın dış ticarette rekabet gücünü artırabilmesi için aşması gereken en büyük engeller arasında yer alıyor.

Petrol dışı ihracatta zayıf performans

• Irak’ın 2023 yılı ihracat verileri, ülkenin dış satımının neredeyse tamamının petrol ve türevlerine dayandığını ortaya koyuyor.

Toplam 115,2 milyar dolarlık ihracatın büyük bölümü mineral yakıtlar ve petrol ürünlerinden oluşurken, petrol dışı sektörlerin payı oldukça düşük kaldı. Altın ve mücevher ihracatı 1,5 milyar dolarla ikinci sırada yer aldı. Sanayi ürünleri ve tarımsal malların ihracatı ise sınırlı seviyelerde kaldı. Üretim altyapısının yetersizliği, sanayi yatırımlarının eksikliği ve iş gücü gelişiminin sınırlı olması ihracat çeşitliliğini engelleyen başlıca faktörler arasında yer alıyor.

İthalatında sanayi ürünleri öne çıkıyor

Irak’ın ithalat verileri, ülkenin sanayileşme sürecinde dışa bağımlılığını ortaya koyuyor. En fazla ithal edilen ürün grubu, 9,3 milyar dolarla elektrik ve elektronik ekipman olurken, makineler ve mekanik cihazlar 8,1 milyar dolarlık hacmiyle öne çıkıyor. Benzer şekilde, 7 milyar dolarlık taşıt ve taşıt parçaları ithalatı, ulaştırma altyapısının geliştirilmesine yönelik artan talebi gösteriyor. Ayrıca, sanayi ve inşaat sektörleri için demir- çelikten mamul eşyalar (3 milyar dolar), plastik ürünler ( 2,9 milyar dolar) ve ham demir – çelik (2,3 milyar dolar) gibi girdilerin ithalatı da yüksek sevilerde gerçekleşti. Irak, sanayileşme ve ekonomik çeşitlendirme hedefleri doğrultusunda altyapısını güçlendirmeye çalışıyor.

Ekonomik çeşitlenme olmazsa kırılganlık sürecek

Hükümet, son yıllarda yerel üretimi desteklemek adına çeşitli teşvik programları üzerinde çalışmaya devam ediyor. Özellikle altyapı eksiklikleri, lojistik maliyetlerin yüksek olması ve üretim sürecindeki finansman sorunları, Irak’ın ithalat bağımlılığını azaltmasını zorlaştırıyor. Bu noktada, Irak’ın üretim kapasitesini artırma çabalarında Türkiye önemli bir ortak olarak öne çıkıyor. Kalkınma Yolu Projesi, iki ülke arasındaki ticareti sadece artırmakla kalmayıp, Irak’ın üretim ve lojistik altyapısını güçlendirme potansiyeline de sahip. Türk yatırımcıların, sanayi bölgelerinin kurulması, tarımsal üretimin modernize edilmesi ve lojistik merkezlerin geliştirilmesi gibi projelerde daha aktif rol alması, Irak’ın ekonomik dönüşüm sürecini hızlandırabilir.

Türkiye-Irak ticaretinde yeni hedef ‘30 milyar dolar’

Türkiye ile Irak arasındaki ekonomik ilişkiler, her geçen yıl daha da güçlenerek büyümeye devam ediyor. DEİK/ Türkiye-Irak İş Konseyi Başkanı Halit Acar, iki ülke arasındaki ticaretin 2024 itibarıyla 20 milyar dolara ulaştığını ve 2025 yılı hedefinin bu rakamı 30 milyar dolara çıkarmak olduğunu belirtti. Ticaretin yoğunlaştığı alanlara dikkat çeken Acar, inşaat, tarım, enerji, gıda işleme, sağlık ve lojistik sektörlerinin öne çıktığını vurguladı. Türk firmalarının, Irak’ın genişleyen altyapı yatırımları ve kalkınma projelerinde aktif rol oynadığını ifade eden Acar, bölgedeki ekonomik büyümeye Türkiye’nin güçlü katkı sunduğunu söyledi.

İnşaat ve gıda sektörü Türk firmalarının odağında

• Türkiye, Irak’ın en büyük ticaret ortaklarından biri olarak inşaat malzemeleri, gıda ürünleri, petrol ve kimya ürünleri, makine ve elektrikli cihazlar ile tekstil ve hazır giyim sektörlerinde güçlü bir konuma sahip.

Irak’ın inşaat sektöründeki büyümesiyle birlikte demir-çelik, çimento ve seramik gibi yapı malzemelerine olan talebin arttığını belirten Acar, Türk firmalarının bu alanda önemli bir tedarikçi konumunda olduğunu söyledi.

Gıda sektörüne ilişkin değerlendirmelerde de bulunan Acar, un, şeker, süt ürünleri, bisküvi ve içeceklerin Irak pazarında güçlü bir yer tuttuğunu kaydetti. Irak’ta tüketici taleplerinin giderek arttığını belirten Acar, Türk gıda üreticilerinin pazar payını genişletme fırsatına sahip olduğunu vurguladı.

Irak’tan Türkiye'ye petrol ve tarım ürünleri ihracatı artıyor

Türkiye’nin Irak’tan en fazla ham petrol ve petrol ürünleri ithal ettiğini belirten Acar, bunun yanı sıra plastik hammaddeleri, bitkisel yağlar, susam, hurma, pamuk gibi tarım ürünleri ile canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin de ticarette önemli bir yer tuttuğunu ifade etti.

Özellikle enerji ve tarım sektörlerinin, iki ülke arasındaki ekonomik iş birliğinde belirleyici faktörler olduğunu söyleyen Acar, bu alanlarda yapılacak yeni yatırımların karşılıklı ticaret hacmini daha da artıracağını dile getirdi.

Türkiye’nin Irak’ın kalkınmasına desteği sürecek

Türkiye’nin, dostane ilişkilerini ticari ortaklıklarla daha da pekiştirdiğini ifade eden Acar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde, kamu kurumları ve özel sektör temsilcilerinin Irak ile ekonomik bağları güçlendirme konusunda kararlı adımlar attığını belirtti. Enerji, tarım, lojistik, sağlık, altyapı ve teknoloji gibi sektörlerde genişleyen iş birliklerinin karşılıklı fayda sağlayan projelerin hayata geçirilmesini mümkün kıldığını vurgulayan Acar, Türkiye’nin Irak’ın kalkınma sürecinde önemli bir partner olmaya devam edeceğini ifade etti.

Türkiye’nin Irak ile ekonomik bağlarını güçlendirme yönünde attığı adımların karşılık bulduğunu belirten Acar, Türk firmalarının Irak’taki projeleri yakından takip ettiğini ve mevcut fırsatları en iyi şekilde değerlendireceğini söyledi. Kalkınma Yolu Projesi ve enerji yatırımları başta olmak üzere altyapı projelerinde Türk şirketlerinin önemli roller üstlenmeye devam edeceğini belirtti.

Irak ile ticari ilişkilerin daha derin ve kapsamlı bir hale gelmesi için yeni projelerin gündemde olduğunu dile getiren Acar, Türk iş dünyasının Irak’taki varlığının artarak devam edeceğini vurguladı. Türkiye ve Irak iş dünyası arasındaki güçlü iş birliğinin önümüzdeki yıllarda daha da derinleşeceğini ve bu sürecin iki ülkenin ekonomik gelişimine önemli katkılar sunacağını ifade etti.

Türkiye ve Irak arasında ticaret hacmi büyüyor

• Irak, Türkiye’nin en önemli ticaret ortaklarından biri olmaya devam ederken, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler giderek çeşitleniyor.

Tarım, gıda, enerji, yenilenebilir enerji ve altyapı projeleri gibi alanlarda artan talep, Türk yatırımcılar için büyük fırsatlar yaratıyor.

Bu çerçevede, DEİK/Türkiye-Irak İş Konseyi, 2024 yılı boyunca iki ülke arasındaki ekonomik ilişkileri güçlendirmek amacıyla 40’a yakın etkinlik düzenledi. Acar, Nisan ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Irak ziyareti vesilesiyle Irak-Türkiye Ekonomi Yuvarlak Masa Toplantısı’nın gerçekleştirildiğini ifade etti. Ayrıca, Aralık ayında Türkiye-Irak JETCO 1. Dönem Toplantısı kapsamında bir başka yuvarlak masa toplantısının düzenlenerek iş dünyasının temsilcilerinin bir araya getirildiğini belirtti.

Bu yazının başlığı yazardan bağımsız editoryal olarak hazırlanmıştır.