Dünya'nın güvenli tedarik üssü: Türkiye
Son 21 yılda Türkiye ekonomisindeki en önemli başarı hikayesinin ihracatta yazıldığını söylemek yanlış olmaz. Zira 2002 yılında 36 milyar dolar olan ihracat 2022 yılında 7 katlık artışla 254 milyar doları aştı. 2002 sonrasında başlatılan ihracat seferberliği Türkiye’nin küresel rekabet gücünü artırıp dünyanın en önemli tedarikçilerinden biri haline getirdi. Son 21 yıllık süreçte Çin’in dünya pazarlarında önemli bir aktör haline gelip diğer tüm ihracatçı ülkeleri de zorladığını gözden kaçırmamak gerekir. Böyle bir dönemde Türkiye fiyat rekabeti açısından Çin’in kendisini zorladığı bir süreçte kaliteli üretimiyle dünya pazarlarında rekabet gücünü korumayı başardı.
- Türkiye’nin ihracatı son 21 yıllık süreçte 2008 krizinin ardından 2009’da, 2015, 2016 döneminde ve 2020 pandemi yılında daralma gösterdi. Onun dışındaki yıllarda Türkiye’nin ihracatı yükselişini sürdürdü.
Bu dönemdeki en büyük hedeflerden biri özel sektör eliyle üretim ve ihracat kapasitesini artırmak ve Türk iş dünyasının uluslararası pazarlarda rekabet güçlerini yükseltmekti. Ki öyle oldu, Türk ihracatçısı küresel krizler nedeniyle pazarlarda yaşanan daralmayı ikame edebilecek başka pazarlar bulmayı başardı. Bunda hiç şüphesiz bu dönemde sürdürülen dış politika ve ikili ilişkiler, serbest ticaret anlaşmaları, görüşme trafikleri etkili oldu.
Türkiye’nin son 21 yıllık ihracat performansına bakıldığında en önemli ivme hiç şüphesiz pandemi ve pandemi sonrası dönemde yaşandı ve yaşanmaya devam ediyor. Zira Türkiye tüm dünyanın aksine pandemiyle mücadelede kısıtlı karantina yöntemini tercih etmesiyle birlikte üretimini aksatmadan devam ettirdi. Böylece Türkiye tüm dünyanın üretimini durdurduğu bir dönemde güvenli tedarik merkezi haline geldi. Avrupa bu dönemde de Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olmayı sürdürdü. Bu dönemde sadece Avrupa pazarına bağlı kalmak istemeyen Türkiye ihracat pazarlarını çeşitlendirdi. Böylece bir pazarda yaşanan daralmayı başka bir pazarla ikame edebildi. 2008 krizinde Avrupa pazarında yaşanan daralma Ortadoğu ve Afrika pazarlarıyla ikame edilebildi.
Türkiye’nin ithalatında da son yıllara kadar ihracata göre daha dengeli bir artış yaşanmasına rağmen son 2 yılda ithalatta son yılların en hızlı artışı yaşandı. Bunun en önemli nedeni 2021 yılında altın ithalatı olurken, 2022 yılında ise enerji fiyatlarındaki artış oldu. Rusya- Ukrayna çatışmasıyla birlikte enerji fiyatları rekor seviyelere ulaşmış, Türkiye’nin enerji faturasındaki artış dış ticaret açığında da rekor artışa neden olmuştu. Türkiye altın ve enerji ithalatını dışarıda bıraktığımızda dış ticaret fazlası verdiği gibi aynı zamanda cari fazlaya da geçiyor.
Türkiye’nin ihracatta yakaladığı başarının arkasında pazar çeşitlendirmesinin yanında katma değerli üretim, ürün ve pazar çeşitlendirmesi de yatmakta. Otomotiv sektörü ve hazır giyim sektörü bu dönemde de Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı sektörlerin başında yer aldı. Ancak bu sektörlere kimya, savunma sanayi, makine gibi yüksek katma değerli sektörler de eklendi. Öyle ki kimya sektörü son yıllarda hazır giyimi de geçip ikinci sıraya yerleşti. Savunma sanayide de Türkiye artık adından söz ettiren bir ülke haline geldi. Makine ihracatında yaşana artışlar da Türkiye açısından büyük bir kırılmaya işaret etti. Zira yerli makineler iç pazarda dahi ilgi görmezken, artık küresel pazarda rekabet gücünü kanıtlar hale geldi.
Pandemi döneminde Türkiye’nin ihracatı miktarsal bazda artarken bunun yanında ihracat kg değeri ve küresel ihracattan aldığı pay da yükseldi. Pandemi döneminde Türkiye’nin küresel ihracattan aldığı pay yüzde 1’i aştı. İhracattaki kg değeri de 1,5 dolara ulaştı. Miktarsal artıştan ziyade kg değeri ve küresel ihracattan alınan pay Türkiye’nin rekabet gücünün arttığını gösteren en önemli veri oldu.