Türkiye’de startuplara yönelik desteklerin çeşitlenmesiyle birlikte, startuplar ve startuplara yatırım konuları daha da önem kazanmaya başladı. Özellikle pandemi sürecinde gündelik rutinlerimizin aksamaması için hızlı bir şekilde alternatif çözümler üreten startupların, Peak Games, Dream Games ve Trendyol gibi başarılı örnekleri çıkarmasıyla birlikte tetikleyici bir güç oluşturduklarını belirten Bilgiyi Ticarileştirme Merkezi (BTM) Genel Müdürü İbrahim Elbaşı, Türkiye’nin kısa sürede unicorn ligine çıkarak globalde dünya devleriyle rekabet etmeye başladığını söylüyor.

• Türk startupların kısa sürede büyük başarılara imza atmasında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın da önemli destekleri olduğuna değinen Elbaşı, sanayi ve teknoloji stratejilerinin ve Turcorn 100 programının, girişimcileri teşvik eden çok değerli hizmetler olduğuna vurgu yapıyor.

Yaklaşık 20 yıllık geçmişi bulunan Türkiye startup ekosisteminin gelişmiş batı ülkelerinin 60-70 yıllık deneyimi ve birikimi ile arasındaki farkı hızla kapatmaya çalıştığını ifade eden SMARTNET Projesi Takım Lideri Ufuk Batum, bu 20 yıllık deneyimi 2003-2013: Bol hatalı öğrenme dönemi, 2014-2019: Dünyayı tanıma ve odaklanma dönemi, 2020 ve sonrası: Meyve toplama dönemi olarak 3 faza bölüyor. Ekosistemin içinde çok farklı görevler yaptığını ve hemen her şeye şahitlik ettiğine dikkat çeken Batum, Türk startup ekosistemiyle ilgili olarak “Bazı eksikliklere rağmen startup ekosistemimiz çok iyi bir yere geldi. Artık dünya yatırımcılarının radarındayız” diyor.

Özellikle pandemi döneminde Türkiye’de gerçekleşen deal-flow (yatırım) tutarının dolar bazında yaklaşık 12-13 kat arttığını belirten Batum, “Hem 2021 hem de 2022’de büyüleyici sonuçlar alarak yıllık 2 milyar dolar bandını zorladık. Bu sıra dışı bir devrim oldu. Bence ekosistemin hemen her aktörü çok gayret gösterdi ama esas kahramanlarımız tabii ki inovasyon ve teknoloji peşinde koşan girişimcilerimiz” diyor.

Startup ekosistemi 2023'e umutla bakıyor

• Dünya genelinde startuplara 2021 yılında 638 milyar dolar yatırım yapılırken, 2022’de yatırım miktarı 415 milyar dolara geriledi. Böylece 2022 yılında startup yatırımlarının miktarı yüzde 35 azaldı.

Dünya genelinde düşen startup yatırımlarının yanında yerli startupların performansı dikkat çekiyor. StartupCentrum’un raporuna göre, 2022 yılında 322 yerli startup yine bir rekora imza atarak 1.8 milyar dolar yatırım aldı. 2021 yılında 1.6 milyar dolar olan yatırım miktarı, 2022’de 200 milyon dolar artarak önceki yıla göre yüzde 10 arttı. Türkiye’de artış yaşanması, ekosistemdeki 2023 yılı beklentilerini de artırıyor. Dünya bir resesyondan bahsederken ve startuplara yapılan yatırımlar azalırken Türkiye’nin hem 2023 hem de takip eden yıllarda iyi düzeyde yatırım çekeceğini söyleyen Batum, ekosistemin öğrenme hızı, girişimcilerin nitelik kazanma durumu ve ortaya çıkan iyi rol modellerine bakıldığında Türkiye’nin 2030 yılında Avrupa’nın en büyük 3. ekosistemi haline geleceğini ifade ediyor.

Son yıllarda ülkemizde inovasyon alanında önemli desteklerin sağlandığını ifade eden Elbaşı, geliştirilmesi gereken hususlar olduğunu ancak, Türkiye’nin bu anlamda hızlı bir şekilde ilerlediğine değiniyor. Özellikle yurt dışından gelecek yatırımcılar ya da geliştiricilere yönelik teknoloji geliştirme bölgeleri ve nitelikli teşviklerin oluşturulması gerektiğine dikkat çeken Elbaşı, “Girişimcilere yönelik özel vize, startup vatandaşlığı gibi çeşitli ayrıcalıklar ülkemizde bir an önce tanınmalı. Ayrıca yurt dışından gelecek yatırımcılara destek ve teşviklerin oluşturularak yatırım yapmayı cazip kılacak birtakım unsurlar geliştirilmeli” diye belirtiyor.

“BTM olarak, İstanbul Kalkınma Ajansı’nın destekleriyle nitelikli startup yatırımcıları ve mentorlarını girişimcilik ekosistemine kazandırmak amacıyla hayata geçirdiğimiz Yatırımcı Hızlandırma Programı kapsamında, bizler de bir startupa yatırım yapmanın önemini ve yatırım yapma aşamalarını eğitimler, atölye çalışmaları ile çeşitli simülasyonlarla örnekler üzerinden anlattık ve anlatmaya devam ediyoruz” diyen Elbaşı, bugüne kadar 200’e yakın iş insanının bu programdan mezun olduğunu belirtiyor. BTM olarak startuplara yatırım yapılması konusunda özellikle iş dünyasında büyük bir farkındalık oluşturduklarını ifade eden Elbaşı, “İlgili kurumların teşvikleriyle 2023 yılında da bu desteklerin daha da çeşitlenerek artacağından hiç şüphem yok” diyor.

“Teknoloji dikeylerine yapılan yatırımlar ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor”

• Oyun sektörü, her yıl olduğu gibi bu yıl da startuplar arasında ön plana çıkmayı başardı. 30 girişime 437 milyon dolar yatırım çeken sektör, 2022 yılında yatırımı sayısı düşmesine rağmen yatırılan tutarda tüm zamanların rekorunu kırdı.

Yatırım çekmede oyun sektörünü ise yapay zekâ ve makine öğrenimi takip etti. Yapay zekâ ve makine öğreniminde toplamda 30 girişim, 140 milyon dolar yatırım alırken sektörde yer alan Insider, geçtiğimiz yıl 1 milyar dolar yatırım alarak Türkiye’nin yeni unicorn’u oldu. StartupCentrum’un raporunda İstanbul’un Türkiye girişimcilik ekosistemindeki önemi de görüldü. İstanbul, yatırım çekmede Avrupa şehirleri arasında altıncı sırada yer alırken oyun yatırımında ise Londra’dan sonra ikinci sırada yer almayı başardı.

Teknoloji dikeylerine yapılan yatırımlar bölgeden bölgeye, ülkeden ülkeye farklılıklar gösterdiğini ifade eden Batum, Martı ve Getir gibi platform girişimlerin nüfus büyüklüğü olan kentlerde büyüyebildiğini, sağlık ve biyoteknoloji inovasyonunun Boston’da, yazılım ve büyük verinin San Francisco, Londra ve Seattle’da, finansal teknolojilerin ise New York ve Londra gibi merkezlerde (hub) kümelendiğine dikkat çekiyor. Oyun endüstrisinin de ABD’den sonra İngiltere, Kore ve Türkiye gibi ülkelerde büyük sıçrayış halinde olduğunu belirten Batum,

• Türkiye’de son birkaç yılda yatırım çeken teknoloji şirketlerinin alanlarının sırasıyla mobil oyunlar, yapay zekâ, finansal teknolojiler, sağlık, blokzincir, gıda teknolojileri, eğitim, dijital pazarlama, teslimat ve lojistik, tarım teknolojisi olduğunu söylüyor.

Tüm bu alanlara ek olarak doğal hammaddeler, yenilenebilir enerji, geri dönüşüm ve döngüsel ekonomi, karbon ve su ayak izi gibi sürdürülebilirlik ile ilgili hemen her alanın çok önemli olduğunu ifade eden Batum, Türkiye’de özellikle son 8-10 yılda rüzgâr ve güneş enerjisine yapılan yatırımların da ayrı bir devrim niteliğinde olduğunu söylüyor. Doğalgaz ve petrol arama-çıkartma için ülkenin yaptığı büyük yatırımlar düşünüldüğünde bu alanda yazılım, sistem, ürün, knowhow geliştiren girişimlerin de adeta savunma sanayimiz gibi gözde olacağını söylüyor.

Tüm Türkiye’yi derinden üzen 6 Mart 2023 tarihinde yaşanılan deprem felaketinin ardından ekosisteme bir çağrı yaptığını ifade eden Batum, “Üniversiteler ve teknoparklar hızlı yapılanarak doğal afetlere yönelik daha iyi hazırlanabilmemiz için yeni malzemeler, koruyucu tekstiller, yazılım ve yönetim sistemleri, cihazlar, pratik iletişim altyapıları, portatif sistemler, vb. ürün ve hizmetlerin çoğalması için çalıştaylar ve kamplar düzenledi, düzenliyor. Aslında bundan sonra daha vizyoner ve proaktif olacağız, olmalıyız” diyor.