Emeklilik sisteminde yeni dönem: Daha fazla maaş için bu ayrıntıya dikkat
Orta Vadeli Program kapsamında emeklilik sisteminde köklü değişiklikler gündemde. Yeni düzenlemeyle, çalışanların sistemde daha uzun süre kalmaları teşvik edilecek. Bu sayede sadece kazanç değil, prim günü fazla olanların da emekli aylıkları yükselecek. İşte maaş hesaplamalarını etkileyecek yeni sistemin ayrıntıları...
1-13
Emeklilikle ilgili önemli yenilikler gündemde. Orta Vadeli Program'da yer alan yeni düzenlemelerle, emeklilik ve maaş hesaplama yöntemlerinde değişiklik yapılması öngörülüyor. Bu düzenlemelerle, çalışanların daha fazla prim günü ile sistemde kalmaları desteklenecek ve bu durum maaşlara da doğrudan yansıyacak.
2-13
Prim günü artık daha belirleyici olacak
Sabah gazetesi yazarı Faruk Erdem’in aktardığına göre, Türkiye’de emeklilik sisteminde şu an 16 milyon kişiye aylık ödeniyor. Ancak çalışan-emekli dengesi bozulmuş durumda.
Erdem "Bakıldığı zaman 1.8 çalışana bir emekli düşüyor. Bunun olması gereken oranı ise 4 çalışana bir emeklinin düşmesi" ifadelerini kullandı. Dolayısıyla bu dengenin sağlanamamasının hem sosyal güvenlik sistemini zora soktuğunu hem de emeklilerin daha yüksek aylık almalarını önlediğini vurgulayan Erdem, Orta Vadeli Program'da (OVP) emeklilik sistemi ve maaş hesaplama yöntemlerini de içine alan bir dizi düzenlemenin yapılmasının öngörüldüğünü açıkladı. Erdem "Buna göre sadece kazançlar değil prim gün sayısı da emekli maaşını artıracak" dedi.
3-13
Erdem, Orta Vadeli Program'da bu dengeyi sağlamak için hem emeklilik şartlarında hem de maaş hesaplama sisteminde değişiklik yapılacağını belirtti. Yeni dönemde yalnızca brüt maaş değil, prim gün sayısı da emekli aylığını belirlemede daha fazla rol oynayacak.
4-13
Emekli maaşı nasıl hesaplanıyor?
Erdem’in açıklamalarına göre mevcut sistemde emekli maaşı üçlü yapıya göre hesaplanıyor:
- 1999 öncesi dönem,
- 2000-2008 arası,
- 2008 sonrası.
Bu dönemlerin her biri için farklı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve çarpanlar kullanılıyor. Bu yüzden 1999 öncesi çalışanlar daha avantajlı konumda.
5-13
Maaş hesaplamasında hangi kriterler dikkate alınıyor?
Emekli maaşları şu unsurlar üzerinden belirleniyor:
- Sigortalının ödediği prime esas kazanç (SPEK Sosyal Güvenlik Prime Esas kazanç)
- Üç döneme ait farklı Aylık Bağlama Oranları
- Bir önceki yılın enflasyon oranı
- Büyümenin yüzde 30'u
- Güncelleme katsayısı
- O yılki enflasyon artışları
6-13
Emeklilik dilekçesi verilen yıl maaşı etkiliyor
"Yüksek emekli maaşı için ne yapmalı?" sorusuna yanıt olarak ise Erdem "Mevcut sistemde yüksek emekli maaşı alabilmek için öncelikle prime esas kazancı yani brüt maaşı yüksek tutmak gerekiyor. 1999 öncesi çalışmalar daha çok katkı yapıyor. Bir de dilekçe vereceğiniz yıl maaşınızı etkileyebiliyor" dedi.
7-13
Benzer durum 2025-2026 arasında da yaşanacak
Hangi dönemde emekli olmak avantajlı konusu da sık sık gündemde yer alıyordu. Bununla ilgili Erdem "Maaş bağlanırken kullanılan güncelleme katsayısı yıldan yıla aylıkları da değiştiriyor. Örneğin 2024 yılında uygulanan güncelleme katsayısı 2023 yılı enflasyon ve büyüme oranları dikkate alındığında 2025'de uygulanacak olandan yüzde 30 yüksek çıktı. Yani 2024'te emekli olanlara bu yıl olanlardan yüksek maaş hesaplandı. Enflasyon giderek düştüğü için benzer bir durum 2025 ile 2026 arasında da yaşanacak" ifadelerini kullandı.
8-13
"Sabit bir güncelleme katsayısı düşünülüyor, yıllar arasındaki farklar ortadan kalkar"
"Güncelleme katsayısında kullanılan parametreler (enflasyon, büyüme) değişken olduğu için her yıl bu farklılık ortaya çıkacak" diyen Erdem, yazısında bu sorunun çözümüne dair ifadelere yer verdi.
Erdem "Bu sorunun çözümü için sabit bir güncelleme katsayısı düşünülüyor. Eğer katsayı bir rakamda sabitlenirse yıllar arasındaki farklılık da ortadan kalkar. Kamu Denetçisi Abdullah Cengiz Makas da TBMM'de komisyona sunum yaparak, bu konuda bir yasal düzenleme yapılması gerektiğini belirtti" dedi.
9-13
"Hesaplamada düşme yaşanıyor"
"Çok çalışan az maaş mı alıyor?" sorusuyla ilgili "Bu iddia doğru değil" diyen Erdem "Şu andaki sistemde de ne kadar çok prim ödenirse emekli maaşı o kadar artıyor. Ancak bütün hayatı boyunca asgari ücretten prim ödeyenler, örneğin Bağ-Kur'lular daha düşük maaş alıyor. Yüksek prim ödeyip sonradan asgari ücretten ödeyenler için de yüksek hesaplamada düşme yaşanıyor" ifadelerini kullandı.
10-13
"Yeni sistemde gün sayısı öne mi çıkacak?" sorusuna yanıt olarak da Erdem "Sadece yatırılan Prime Esas Kazanç miktarları değil çalışma gün sayıları da etkili olacak. Böylece emeklilikte daha çok aylık almak isteyenler sistemde daha çok kalmayı tercih edecek" dedi.
11-13
"Aylık hesapları ile ilgili sorunlar nasıl çözülebilir?" sorusuna yönelik "Şu değişiklikler sorunları önemli ölçüde çözebilir" diyen Erdem şu ifadeleri kullandı:
- Aylık bağlama sistemi üçlü karma yapıdan kurtarılmalı, tek ABO ve güncelleme ile sadeleşmelidir.
- Çok çalışıp yüksek prim ödeyen sigortalıların yüksek emekli aylığı almasını sağlayacak sistem emekliliği değil çalışmayı teşvik edecek, kayıt dışılığı da önleyecektir.
- Belirlenecek ortalama bir güncelleme katsayısı iki yıl arasında emekli olanların aylık farklılıklarını da ortadan kaldıracaktır.
- 6 aylık enflasyon kadar yapılan artışlar yerine yer ay bir önceki ayın enflasyonu kadar yapılacak artış, emekli aylıklarındaki erimeyi önleyeceği gibi, refah payı gibi tartışmaları ortadan kaldıracak, değişen güncelleme katsayısı sorununu da çözecektir.
12-13
Yeni maaş sisteminde gündemde olan konulara da değinen Erdem, onları da şu şekilde sıraladı:
- Aylık bağlama sistemindeki karma yapının sadeleşmesi.
- Enflasyon artışlarının yeniden düzenlenmesi.
- Bozulan aktüeryal dengenin yeniden sağlanması.
- Sistemde kalmanın emekli aylığı açısından daha cazip hale getirilmesi.
13-13
Taban maaş uygulaması
Taban maaş uygulamasının değişip değişmediğiyle ilgili "Bu konuda henüz bir netlik yok" diyen Erdem, "Ancak taban maaş uygulaması düşük maaş alan emekliler açısından büyük avantaj oluşturdu. Çalışma hayatı kısa sürmüş, kısmi emekli olmuş, malulen emekli olmuş ya da asgari ücretten prim yatırmış birçok sigortalının emekli maaşı düşük kalmıştı. Bu emeklilere Hazine'den yapılan destek ile taban maaş şeklinde daha yüksek aylıklar ödeniyor. 8-9 bin lira aylığı olan bir emekliye 14 bin 469 TL ödeniyor. Bu rakam Temmuz da daha da artacak. Ancak taban maaşa yakın aylık alanlar açısından bazı sorunlar da ortaya çıkıyor" ifadelerini kullandı.
Kaynak: Sabah
KAYNAK / SABAH