Havalimanında yemek fiyatları neden pahalı? İşte şaşırtan nedenler
Havalimanına adım attığınız anda bir şişe su veya sandviç fiyatının neden iki, hatta üç katına çıktığını hiç merak ettiniz mi? Yüksek kiralardan, görünmez tekelleşmeye ve "sokak fiyatı" oyunlarına kadar, terminallerdeki fahiş fiyatların perde arkasını inceliyoruz. Havalimanına giden her yolcunun ortak şikayetlerinden biri, terminal içindeki yiyecek ve içecek fiyatlarıdır. Şehir merkezinde alıştığınız fiyatların çok üzerinde etiketler görmek, uçuş öncesi can sıkıcı bir deneyim olabilir. Peki, bir şişe su veya basit bir sandviç, neden dışarıdaki fiyatının katbekat üstünde satılıyor?
1-6
Havalimanlarında satılan yiyecek ve içeceklerin fiyatları, şehir içindeki kafe ve restoranlarla kıyaslandığında çoğu zaman iki katına kadar çıkabiliyor. Peki “Havalimanında yemek fiyatları neden pahalı?” Yolcuların en çok merak ettiği bu sorunun aslında tarihsel, ekonomik ve sektörel pek çok nedeni bulunuyor. Uçak bileti fiyatlarının düşmesinden terminal tasarımlarına, işletme maliyetlerinden tekelci yapıya kadar uzanan bu faktörler, havalimanı fiyatlarının nasıl şekillendiğini gözler önüne seriyor.
2-6
1978 sonrası değişen havacılık dengesi fiyatları da etkiledi
Havacılık sektörü 1978’de ABD’de başlayan serbestleşme ile büyük bir dönüşüm yaşadı. Devletin sıkı şekilde belirlediği bilet fiyatları ve uçuş ağları, serbest piyasaya bırakılınca uçak bileti fiyatları ucuzladı, yolcu sayısı hızla arttı. Daha fazla yolcu terminalde daha uzun süre geçirmeye başlayınca, havalimanları gelirlerini artırmak için iç mekânı alışveriş merkezi (AVM) anlayışıyla yeniden tasarladı. Duty-free alanları büyüdü, yüzlerce restoran ve mağaza terminal içini doldurdu.
3-6
Kira ödeyen her mağaza havalimanına ek gelir demek
Modern havalimanları artık uçaklardan çok terminal içi harcamalarla gelir elde ediyor. Pek çok havalimanında ticari gelirlerin yaklaşık yarısı, yolcuların yaptığı alışverişlerden geliyor. Her mağaza ve restoran, cirodan yüzde 10–16 oranında pay veriyor. Bu da işletmelerin fiyatları artırmasına zemin hazırlıyor.
“Sokak fiyatı + yüzde 15” kuralı çoğu zaman kâğıt üzerinde
Birçok havalimanı teoride “şehirdeki fiyat + yüzde 10–15” modeli uyguladığını söylese de pratikte durum çok farklı. Çünkü:
“Sokak fiyatı” nın hangi mağazaya göre belirleneceği denetimsiz.
Yüksek fiyatlı bir şehiriçi örnek seçilerek fark gizlenebiliyor.
Denetimler seyrek, yaptırımlar etkisiz.
Bu nedenle bazı ürünlerde yüzde 50, 80 hatta yüzde 120’ye varan fiyat farkları ortaya çıkıyor.
Havalimanında işletme maliyetleri çok daha yüksek.
4-6
İşletmeler, havalimanında faaliyet göstermenin şehir içine göre çok daha maliyetli olduğunu belirtiyor. Bunun nedenleri şöyle:
Tüm malzemeler ve personel güvenlik kontrolünden geçmek zorunda.
İnşaat ve tadilat süreçleri özel kurallara tabi, maliyet %30–40 artıyor.
Bazı şehirlerde havalimanı çalışanları için daha yüksek asgari ücret uygulanıyor.
Çalışma saatleri 04.00–00.00 arası veya 7/24.
Bu koşullar işletmeleri fiyat artırmaya itiyor.
Çeşit gibi görünen aslında tekel: Aynı terminaldeki markaların çoğu aynı şirkete ait
Havalimanlarında birden fazla marka görsek de perakende alanını dünya genelinde birkaç dev şirket yönetiyor. Aynı terminaldeki:
Restoran,
Kahve zinciri,
Duty-free,
Kitapçı,
“Yerel” market
çoğu zaman aynı holding tarafından işletiliyor.
5-6
Bu konsantrasyon rekabeti sınırlıyor, fiyatlar neredeyse tekel mantığıyla belirleniyor. Bazı havalimanları zamanla fiyat sınırlarını da kaldırdığı için tavan fiyat tamamen ortadan kalkıyor.
Bekleme süresi arttıkça harcama ihtimali de artıyor
“Dwell time” olarak adlandırılan yolcunun terminalde geçirdiği süre, 11 Eylül sonrası güvenlik önlemlerinin artmasıyla uzadı. Araştırmalara göre:
Yolcu terminalde ortalama 2 saat geçiriyor,
Bu süre içinde en az bir alışveriş yapma ihtimali çok yükseliyor,
Açlık, sıkılma, “zaten buradayım” psikolojisi harcamayı tetikliyor.
Bu yüzden modern havalimanlarında boş alan bulmak neredeyse imkânsız; her yol “satış noktası” ile donatılıyor.
Bazı havalimanları “normal fiyat” politikası uyguluyor
Dünya genelinde az sayıda havalimanı, yolcu memnuniyeti için şehirle aynı fiyatı zorunlu kılıyor. Bu modelde:
Havalimanı payı, işletme cirosuna göre kademeli ayarlanıyor,
Yolcu aldatılmadığını hissediyor,
Harcama isteği artıyor.
6-6
