Hukukta En Ağır İptal Kararı: 'Mutlak Butlan' nedir? Hangi durumlarda uygulanır?
Türk hukukunda mutlak butlan, bir işlemin en ağır şekilde geçersiz sayılması anlamına gelir. Bu durumda işlem, baştan itibaren hiç yapılmamış kabul edilir ve hiçbir hukuki sonuç doğurmaz.
1-7
Bir işlem; kanuna, kamu düzenine ya da genel ahlaka aykırıysa veya geçerlilik şartlarını taşımıyorsa mutlak butlanla hükümsüz sayılır. Yani, mahkeme böyle bir işlemi tarafların talebi olmasa bile kendiliğinden geçersiz kabul eder.
Bu kavram, Roma hukukundan günümüze uzanan “yok hükmünde işlem” anlayışına dayanır. Günümüzde hem özel hukukta hem de kamu hukukunda toplum düzenini korumak amacıyla uygulanır.
2-7
Nisbi Butlan Nedir?
Mutlak butlanın aksine, nisbi butlan bir işlemin tamamen değil, bazı özel nedenlerle iptal edilebilir olduğunu ifade eder. Bu tür geçersizlik, ancak taraflardan biri dava açarsa gündeme gelir. Mahkeme kendiliğinden dikkate almaz.
3-7
Nisbi butlanın örnekleri şunlardır:
Bir tarafın yanılma (hata) sonucu sözleşme yapması,
Aldatma (hile) yoluyla kandırılarak işlem yapılması,
Korkutma veya tehdit altında sözleşme yapılması,
Geçici evlenme engellerine rağmen evlilik yapılması.
Bu tür işlemler, dava açılmadıkça geçerli sayılır. Ancak ilgili kişi mahkemeye başvurursa işlem iptal edilebilir.
4-7
Mutlak Butlan Örnekleri
Mutlak butlan, hem sözleşmelerde hem de evliliklerde görülebilir.
Bazı örnekler şunlardır:
Sözleşmelerde:
Kanuna aykırı sözleşmeler (örneğin, noter huzurunda yapılması gereken taşınmaz satışının resmî şekle uymaması),
Ahlaka aykırı anlaşmalar (örneğin, suç işlemek için yapılan sözleşmeler),
İmkânsız konular (örneğin, var olmayan bir eşyanın satışı),
Hukuka aykırı amaç taşıyan işlemler (örneğin, kara para aklama),
Ehliyetsiz kişilerin yaptığı sözleşmeler.
5-7
Evliliklerde:
Mevcut evlilik varken yapılan ikinci evlilik,
Yakın akrabalar arasında yapılan evlilik,
Akıl hastalığı veya ayırt etme gücünün sürekli yokluğu durumunda yapılan evlilikler.
Bu işlemler, toplum düzenine aykırı olduğu için hiçbir şekilde geçerli hale getirilemez.
6-7
Mutlak Butlan Kararı Ne Anlama Gelir?
Bir mahkeme mutlak butlan kararı verdiğinde, ilgili işlem hiç doğmamış sayılır. Bu karar sadece tarafları değil, üçüncü kişileri de bağlar.
Kararın sonuçları şunlardır:
İşlem geçersiz olduğu için taraflar arasında hiçbir hak veya borç doğmaz.
Tarafların birbirine verdikleri şeyler, sebepsiz zenginleşme hükümleri gereği iade edilir.
Mahkeme bu geçersizliği re’sen (kendiliğinden) dikkate almak zorundadır.
Karar kesinleşmeden sonuç doğurmaz; istinaf ve temyiz süreci tamamlanmalıdır.
7-7
