En iyi Amerika...Bölünmüş Amerika’dır!
Cumhuriyetçi Parti’nin 1854 yılında Güney’e karşı kurulduğunu... 1860 yılında seçilen ilk partili başkanın Abraham Lincoln olduğunu... Amerikan İç Savaşı’nda Lincoln önderliğindeki Kuzey’in Güney’i mağlup edip Konfederasyon devletine son verdiğini biliyor muydunuz? Amerikan sistemi böyledir işte! Konfederasyon devletinin celladı olan Cumhuriyetçileri, Güney’in bekçisi olarak tayin eder ki, bir daha yaramazlık yapmaya kalkmasınlar! Fakat sosyolojik tufanın suları yerin alt katmanlarında kaynaşıp duruyor. Kongre baskını bu tufanın habercisidir. Amerika, er ya da geç bu tufan ile yüzleşecektir.
The Economist dergisinin 2021 yılına girerken yayınladığı kapak görselini şöyle gözünüzün önüne bir getirin. Ne görüyorsunuz orada? Bir kumar makinası ve üzerinde birtakım şekiller. O şekillerin arasında iki de bayrak olduğunu farketmişsinizdir: Çin ve Amerikan bayrakları. Çin bayrağı tek parça ama Amerikan bayrağı parçalanmış, ikiye ayrılmış vaziyette.
Ve tesadüfe bakın ki, birkaç gün sonra Amerikan tarihinde bir ilk yaşanıyor. Bugüne dek sadece bir kez, o da 1814 yılında İngiliz askerinin işgaline uğrayan başkent Washington’daki Kongre Binası, bu kez içlerinde Konfederasyon bayrağıyla içeri girenlerin bulunduğu çoğu Güneyli sivil kalabalıklar tarafından işgal ediliyor. Bu, sembolik de olsa çok mühim bir hâdise. 9 Nisan 1865’de Virginia’nın Appomatox kasabasında Kuzey’e karşı teslim bayrağını çeken Güney’in o gün şeklen teslim olsa da, aradan geçen 156 yıla rağmen ruhen teslim olmadığını, eline geçen en küçük fırsatta bile rövanşı almaya çalıştığını gösteriyor.
Dipdiri sosyal hafıza
Madem The Economist dergisinin 2021 yılı kapağıyla açtık mevzuyu, yine aynı dergiden devam edelim.
Tarih 4 Nisan 2015.
- “Güney-Hâlihazırdaki Geçmiş” başlığıyla bir yazı yayınlanıyor. Spot cümlesi aynen şöyle: “İç Savaş’ın sona ermesinden 150 yıl sonra bile, bir zamanlar Konfederasyon devletine bağlı olan eyaletler farklı kalmaya devam ettiler.”
Yazının girişindeki iki paragrafı sunalım şimdi de...
“150 yıl önce Nisan ayının 9’unda sona ermiş bir hâdise olarak Amerikan İç Savaşı tuhaf bir şekilde hâlâ güncel, hâlâ haber değeri taşıyabiliyor.
Geçen ay Yüksek Mahkeme’ye bir dava intikal etti. Teksas eyaletinde ‘Konfederasyon Askerlerinin Oğulları’ isimli yardım derneği mensuplarının, arabalarının plakalarına Konfederasyon bayrağını koyup koyamayacakları suâl ediliyordu. Bu arada Oklohoma Üniversite yasak olan linç şarkılarını söyledikleri için iki beyaz öğrenciyi okuldan atıverdi. Atılan öğrenciler, İç Savaş öncesi Güney’de kurulmuş bir Beyaz Kardeşlik teşkilatında öğrenmişlerdi bu şarkıları.
Kuzey - Güney ihtilafının hâlâ devam ediyor oluşu çoğu Amerikan vatandaşını şaşkınlığa uğratıyor. 2002 yılında Amerikan Kongre Kütüphanesi’nin tahminlerine göre İç Savaş’tan bu yana konu hakkında 70 bin civarında kitap kaleme alınmış. Gün sayısına vurduğunuzda her gün birden fazla kitap yayınlanmış demek ki! Bu yıl General Lee’nin teslim bayrağını çektiği Virginia’nın Appomattox kasabasında 1000 gönüllü 150 yıl önceki hâdiseyi canlandırmak için Güney askerlerinin üniformalarına bürünecek. Hâdise hafızalarda diri tutacak.”
Güneyli ruh teslim olmadı
Evet, aradan 156 yıl değil 1000 yıl geçse de Güney ruhen Kuzey’e teslim olmadı, olmayacak. General Lee’nin hatırası Güney’in taşra ikliminde bir hayalet gibi yaşamaya devam ediyor. Bu ârâfta kalmış hayalet, ancak Konfederasyon devleti yeniden hayat bulduğunda huzura kavuşacak.
The Economist dergisi, Konfederasyon devletinin sosyolojik hafızada hâlen nasıl yaşadığını “It’s not quiet over / Tam olarak bitmiş değil” başlığıyla verdiği 4 bölümden oluşan istatistik görselini sunmak suretiyle teyit ediyor. Nelerden oluşuyor bu 4 bölüm:
- Kürtaj:
İstatistiklere bakıldığında sadece Virginia eyaleti yüzde 30-40’lar seviyesinde görünüyor. Amerika’nın orta kesimiyle birlikte kürtaja en sert tepki veren bölge Güney, yani eski Konfederasyon devleti eyaletleri.
- Eşcinsel Evliliği:
Bu konuda Konfederasyon devleti eyaletleri, Amerika’nın geri kalanından açık bir biçimde ayrılıyor. Haritada görüldüğü üzere eşcinsel evliliğe en çok karşı çıkanlar yine bunlar. Bir de Kuzey ve Batı eyaletlerine bakın. Nasıl taban tabana zıt bir görüntü var ortada!
- Hapse Girme:
Kuzey Carolina eyaleti haricinde, ülke çapında en yüksek hapse girme oranıyla Konfederasyon devleti eyaletleri Amerika’nın diğer bölgelerinden çarpıcı bir şekilde ayrı duruyor. Silah taşıma oranı bu kesimde daha yüksek. Suç istatistikleri, dünya ölçeğindeki pek çok örnekte görüleceği gibi sosyo-ekonomik açıdan geri kalmışlık ile çok fazla ilintili. Güney, Amerika’nın taşrası olarak biliniyor zaten. Amerika’da zenginlik, Kuzey ile Kaliforniya arasında bölüştürülmüş durumda.
- Din:
Amerika’nın en çok turist alan bölgelerinden Florida’yı dışarda tuttuğumuzda tartışmasız şekilde ülkenin en dindar kesimi Konfederasyon devleti sakinleri. Güney “Dindar Amerika”, Kuzey ise “Liberal Amerika” olarak tesmiye edilir desek, pek de hata etmiş olmayız. İşte bu yüzden Güney, Amerikan sistemi tarafından “Cumhuriyetçilerin” kalesine dönüştürülmüş durumda. Mesele Trump filan değil görüldüğü gibi. Güney’in damarlarında gezinen Konfederasyon devletinin nabzını kontrol altında tutmaktır asıl mesele. Sistemin bunda bir nebze başarı sağladığı kesin. Ama tam bir kontrol sağlayamadıkları da ortada. Nitekim adamın biri geldi, Konfederasyon bayrağını Kuzey’in tam bağrına, Amerikan Kongresi’nin ortasına sokuverdi.
Tufan günü yaklaşıyor
Büyük sosyal ve siyasî hâdiseler bir anda gerçekleşmez. Yılların birikimiyle belli bir yoğunluk oluşur ve çoğu kez kimsenin ummadığı bir anda açığa çıkar. Gelmesi mukadder bir sel için istediğiniz tedbiri alabilirsiniz. Fakat neticeyi belirleyen yine de suyun akış hızıdır. Suyu ne kadar tazyik altında tutarsanız o denli infilak ettiği, ortalığı kasıp kavurduğu görülür.
General Lee’nin 156 yıl önce Virginia, Appomattox’da teslim oluşuyla ipleri eline alan Kuzey, sisteme ne kadar angaje ederse etsin, Güney’den ilk okkalı tokadı yemiş oldu. Cumhuriyetçi Parti ve Trump, olsa olsa bu büyük hesaplaşmanın küçük figüranları olabilirler ancak. Meselenin kökü çok daha derinlerde. Bambaşka iki dünyanın, uyuşmayan sosyolojik iklimin içten içe süren kavgası var ortada.
Bu arada Cumhuriyetçi Parti’nin 1854 yılında Güney’e karşı kurulduğunu... 1860 yılında seçilen ilk partili başkanın Abraham Lincoln olduğunu... Amerikan İç Savaşı’nda Lincoln önderliğindeki Kuzey’in Güney’i mağlup edip Konfederasyon devletine son verdiğini biliyor muydunuz?
Amerikan sistemi böyledir işte! Konfederasyon devletinin celladı olan Cumhuriyetçileri, Güney’in bekçisi olarak tayin eder ki, bir daha yaramazlık yapmaya kalkmasınlar! Fakat sosyolojik tufanın suları yerin alt katmanlarında kaynaşıp duruyor. Kongre baskını bu tufanın habercisidir. Amerika, er ya da geç bu tufan ile yüzleşecektir.
- Dünya için...
- Türkiye için...
- Hatta bizzat Amerika için...
- En iyi Amerika...
- Bölünmüş Amerika’dır...