Mimar Kemaleddin Bey tarafından gerçekleşen Mescid-i Aksa’nın restorasyonu

Mimar Kemaleddin Bey, 1922-1925 yılları arasında dönemin Kudüs müftüsünün başkanlığındaki Filistin Meclis-i Alî-i Şer'î-i İslâmiyye'den gelen bir davet üzerine Mescid-i Aksa'nın restorasyonunu yönetti.


Mimar Kemaleddin Bey'in başında bulunduğu ekipte Mehmet Nihat Bey (Nigizberk), Mimar Kemaleddin'in oğlu Sinan Bey (Mimaroğlu), Hüseyin Hüsnü Bey (Tümer) ve Cemal Bey bulunuyor. Restorasyon çalışmaları ile ilgili yazışmalarda ekip “Harem-i Şerif Kudüs Heyeti Fenniyesi” olarak adlandırılıyor.


Ekip, Mescid-i Aksa'nın fotoğraf belgelemesini, rölöve çizimlerini yapıyor ve kapsamlı restorasyon projesi hazırlıyor. Çeşitli restorasyon önerileri sunulurken yapının olduğu gibi korunmasına karar veriliyor. Temel güçlendirmesi, sütunların onarımı, kiriş ve pandantiflerin korunması gibi çeşitli yapısal müdahalelere ek olarak süslemeler yenileniyor.


Süreç içerisinde yapılan çizimler, belgelendirmeler ve araştırmalar Mescid-i Aksa'nın tarihi boyunca yapılan ilk bilinçli ve detaylı koruma çalışmaları olduğu biliniyor. Mimar Kemaleddin, restorasyon çalışmalarında gösterdiği başarı üzerine 1925'te İngiliz Kraliyet Mimarlar Akademisi'ne (RIBA) şeref üyesi olarak seçiliyor.


Mimar Kemaleddin, 1925 yılında Türkiye Cumhuriyeti hükümeti tarafından Ankara'nın imar çalışmaları için yurda çağrılıyor ve Mescid-i Aksa'daki restorasyon çalışmalarını beraberindeki heyete devrediyor. Çalışmalar 1927 yılında tamamlanıyor.


“Harem-i şerif, bu mukaddes binaların azâmet-i mimârîyesini ve kudret-i tesiriyesini pek çok zaman evvel idrak etmiştim. Fakat bu sefer esaslı bir imâra teşebbüs maksadıyle bu mûbarek yerlerin etrafında ve hariminde [içinde] geçirdiğim zamanlar bana bu eserlerin vâsıl olduğu derece-i kusva-yı marifetin hüzâyasını [erişilmesi güç hünerin düzeyini] keşf etmeğe ve öğrenmeğe ve görmeğe sebep olmuştur.” - Mimar Kemalettin'in Yazdıkları - İlhan Tekeli, Selim İlkin (1997)


–


Fotoğraflar: SALT Research
Mimar Kemaleddin imzalı Mescid-i Aksa çizimleri: RIBA Journal