Fasih Arapçanın konuşulduğu son şehir: Zebid
UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Yemen'in Zebid şehrinin ilginç bir özelliği, geçtiğimiz yüzyılın başına kadar, fasih (dilbilgisi kurallarına tamamen uygun) Arapçanın konuşulduğu tek Arap şehri olmasıydı. Zebid şehir tarihiyle ilgili kaynakların bize verdiği bilgiye göre, Zebid’de fasih Arapçanın muhafaza edilebilmesi, şehirdeki ilginç bir adetle yakından alakalı.
Yemen’in sahil kesiminde yer alan Zebid şehri, sadece ülkenin değil bütün Arap Yarımadası’nın en eski yerleşim birimlerindendir. Tarih öncesinden bu yana insanların yaşadığı bilinen Zebid’in İslâm’la tanışması, 7’nci yüzyılda olmuştur. Abbâsî halifelerinden Me’mun döneminde ise, Zebid artık bölgenin en gelişmiş şehirlerinden biridir.
Tüm Arap ve İslâm dünyası içinde, en çok cami ve mescidin bulunduğu şehir de Zebid’dir. Tarihî şehir merkezinde 86 cami ve mescit tespit edilmiştir. Birçok ibadet mekânının da günümüze ulaşmadan yıkıldığı düşünüldüğünde, Zebid’in dinî açıdan ne kadar önemli bir birikimi barındırdığı tahmin edilebilir.
UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Zebid’in ilginç bir özelliği de, geçtiğimiz yüzyılın başına kadar, fasih (dilbilgisi kurallarına tamamen uygun) Arapçanın konuşulduğu tek Arap şehri olmasıydı. Yüz yıllar boyunca fasih Arapça konuşan Zebid halkı, teknolojinin ve ulaşım imkânlarının ilerlemesiyle artık dillerindeki safiyeti yitirmiş olsalar da, hâlâ Zebid Arapçasında birçok klâsik kelimeyi bulmak mümkün.
Zebid şehir tarihiyle ilgili kaynakların bize verdiği bilgiye göre, Zebid’de fasih Arapçanın böylesine muhafaza edilebilmesi, şehirdeki ilginç bir adetle yakından alakalı.
- Yüzyıllar boyunca uygulanan bu âdet çerçevesinde, Zebid’e dışarıdan gelen bir yabancının şehirde üç günden fazla kalması yasakmış.
Böylece hem Arap hem de Arap olmayan misafirleri kendi kültürleriyle entegre olmaktan koruyan şehir halkı, dillerini de ilk günkü safiyeti üzere koruyabilmişler.
Bugün 500 milyondan fazla insan tarafından konuşulan Arapça, dünyanın en çok lehçe ve diyalektiğe sahip dillerinden biridir.
Coğrafyaya göre dokuz ana lehçeye ayrılan Arapçanın başlıca dil havzaları Kuzey Afrika, Moritanya, Mısır, Şam bölgesi (Lübnan, Suriye, Ürdün, Filistin), Irak, Körfez, Hicaz, Necd (Orta Arabistan) ve Yemen'dir.
Tüm bu lehçeler, kendi içlerinde alt birimlere ve bölümlere de ayrılmaktadır. Bazen, farklı ülkelerden Arapların birbirlerinin dillerini anlayamadıklarına rastlamak mümkündür.