19. yüzyılda Şam
İslâm dünyasının önemli tarihî şehirlerinden biri olan Şam, günümüzde her ne kadar adı dertten ve karmaşadan uzak kalmasa da, bereketli toprakları üzerinde yüzyıllar boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış zengin bir kültür yuvasıydı.
Şehrin içinde yükselen ve dünyada eşine az rastlanabilecek abidevî bir yapı olan Emevî Camii, tarihî Şam şehrinin en önemli sembol yapılarındandır. Şehrin ve caminin 1867 ile 1900 yılları arasında çekilen fotomekanik görüntülerinin yer aldığı bu fotoğraf seçkisi, bizlere, İslâm medeniyetinin en görkemli şehirlerinden Şam'ın, fırtınadan hemen öncesini göstermektedir.
1-10
Bâb-ı Şarkî
Bâb-ı Şarkî (Güneş Kapısı yahut Doğu Kapısı), hâlâ ayakta kalan tek orijinal Roma kapısı olmasının yanı sıra antik Şam şehrinin yedi kapısından orijinal şekli olan üçlü geçidi koruyan tek kapıdır. İncil'de “düz” (Straight Street) olarak adlandırılan caddenin üzerinde yer alır.
Şam, Hulefâ-yi Râşidîn döneminde, Hâlid bin Velîd'in ordusu öncülüğünde Müslümanlar tarafından fethedildi. Şam'ın alınmasının ardından Hâlid bin Velîd, 18 Eylül 634'te bu kapıdan içeri girdi. 12. yüzyılda Nureddîn Zengî döneminde kapı, eğimli bir girişe dönüştürülen merkezî açıklık dışında kısmen kapatılmakla beraber kapının üzerine bir de minare eklenmiştir.
2-10
Şam Emevî Camii’nin revaklı koridoru
Şam’da Emevîler devrinde yapılmış olan Emevî Camii, İslâm dinî mimarisinin bugüne kadar ayakta kalabilen ilk muhteşem örneği olmakla birlikte dünyanın en büyük ve en eski camilerinden biridir. I. yüzyıla ait bir Roma mabediyle onun harabeleri yanında IV. yüzyıldan kalma Aziz Yohannes (Hz. Yahyâ) Kilisesi’nin yerine, 715 yılında inşa edilmiştir. Eşsiz mimarisi, zengin süslemeleri ve ihtişamıyla bugün hâlâ göz alan cami, avlunun arkasından yirmi dört, yanlardansa dokuzar kemerli revaklarla çevrilmiştir.
3-10
Ehl-i Beyt Mezarlığı olarak da adlandırılan Bâbü’s-Sagîr Mezarlığı
Bâbüs-Sagîr kapısının yaklaşık 200 metre güneybatısında, Bâbü’l-Musalla ile Bâbü’l-Câbiye bölgeleri arasında yer alan Bâbü’s-Sagîr Mezarlığı’nda ehl-i beyt ve sahâbîlere ait bazı kabirler, önemli din ve devlet büyüklerinin mezarları ile Bilâl-i Habeşî’nin ve birçok Memlûk türbesinin bulunduğu aktarılır.
4-10
Düz Sokak
Yeni Ahit'te “Düz Cadde” (Straight Street) olarak adlandırılan Şâri’ü’l-Mustakîm, Şam’ın ana Roma caddesidir. Eski şehrin içinden, doğudan batıya doğru uzanır. Midhad Paşa Çarşısı da dahil olmak üzere caddenin batı yarısı bugün "Midhad Paşa Caddesi" olarak bilinirken, Bâb-ı Şarkî kapısına giden doğu yarısı ise "Bâb-ı Şarkî Caddesi" olarak adlandırılmaktadır.
5-10
Baradâ Nehri
Kaynaklarını Şam Şehri’nin dışında alan Baradâ Nehri, Şam'ın iki önemli nehrinden biridir. İsminin, "soğuk" anlamına gelen “berd, bârid” kelimelerinden türediği düşünülmektedir. Şehre hayat veren bu nehir, yüzyıllar boyunca şehrin şekillenmesine ve gelişmesine imkân tanımıştır.
6-10
Emevî Camii’nin Gelin Minaresi
Şam Emevî Camii’nin görünüş olarak birbirinden farklı 3 minaresi ve 4 ana kapısı bulunmaktadır. Doğu tarafındaki burç üzerinde yükselen minare İsa Minaresi (Mi’zenetü Îsâ), batıdaki Roma burcu üzerine yapılmış olan Kayıtbay Minaresi (Mi‘zenetü’l-garbiyye) ve kuzey revakının üzerinde yükselen ise Gelin Minaresi’dir (Mi’zenetü’l-arûs). Bu minareye Gelin Minaresi denmesinde muhtelif rivayetler mevcuttur. Bunlardan birine göre minareyi zengin bir adam kızını evlendirirken yaptırdığından bu ismi aldığıdır, bir diğerine göreyse gelinin düğün yerinin tam ortada durması gibi minarenin de avlunun ortasında bulunmasıdır.
7-10
Emevî Camii'nin avlusunda, abdest almak için kullanılan şadırvan
Emevî Camii'nin üç yönden girişi olan revaklı avlusu, hariminin kuzey tarafında olup doğu, batı ve kuzeyden olmak üzere üç yönden revaklarla çevrilidir.
8-10
Kubbetü’l-hazne
Emevî Camii’nin avlusunda, şadırvanın yanı sıra, biri “Kubbetü’l-hazne” (beytü’l-mâl), diğeri “Kubbetü Zeynelâbidîn” adını taşıyan kubbeli iki küçük yapı mevcuttur. Roma sütunları üzerinde duran, mozaiklerle süslenmiş sekizgen formdaki Kubbetü’l-hazne, batı tarafında yer almaktadır. Sekizgenin her yüzeyindeki bitkisel süslemeler, mozaikle kaplıdır. Burada, camiye ait vakıf gelirleri muhafaza edilmektedir.
9-10
Hz. Yahyâ Türbesi
Büyük Emevî Camii, ibadethane ve avlu olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. İç kısımda merkez konumda Şâfiî mihrabı, sağ tarafta Hanefî ve Hanbelî mihrapları ve sol tarafta ise Mâlikî mihrabı bulunmaktadır. Mâlikî mihrabı ile kartal kubbesininin arasında, Hz. Yahyâ'ya nispet edilen ve onun kesik başının gömülü olduğu düşünülen türbeye benzer bir yapı vardır.
10-10
