Urumiye’de 13. yüzyıldan kalma Selçuklu eseri: Üç Kümbet
İran'ın Türkiye sınırındaki Batı Azerbaycan eyaletinin merkezi Urumiye kentindeki 800 yıllık "Üç Kümbet", bölgedeki Selçuklu varlığının yaşayan bir örneği olarak öne çıkıyor. Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucusu Tuğrul Bey'in İran'daki anıtmezarı Tuğrul Kulesi'ne benzerliği ile dikkati çeken anıtmezar Üç Kümbet, İran'daki Selçuklu eserlerinin tipik bir örneği olarak günümüzde de varlığını korumaya devam ediyor.
1-9
Binanın içinde bulunan ve Kufi yazılı kitabelerden, Üç Kümbet'in 1201'de dönemin Selçuklu emirlerinden Şişkat Muzafferi tarafından Mansur bin Musa adındaki mimara yaptırıldığı anlaşılıyor.
2-9
Selçukluların İran coğrafyasında hüküm sürdüğü 12-13. asırlarda burç şeklindeki türbelerin inşa edilmesi yaygın bir gelenek halini almıştı.
3-9
Urumiye kenti ve civarına aynı kümbetten 2 tane daha olduğu ve bu nedenle Üç Kümbet adını aldığı belirtiliyor. Geçen zaman içinde diğer 2 kümbete dair günümüze ulaşan herhangi arkeolojik kalıntıya rastlanmaması 2 kümbetin yok olduğu ve sadece mevcut kümbetin ayakta kaldığını düşündürse de yapının basit plan formundan dolayı bu adla anıldığını düşünenler de var.
4-9
Önceleri Zerdüştîlere ait ateş tapınağı olarak kullanılan iki katlı yapının alt katı sarnıca üst katı da türbeye dönüştürülmüş. 13 metre yükseklik ve 5 metre çapındaki yapının birinci kat kapısının yüksekliği 1,7 metre, türbe kısmı olan ikinci kapısının yüksekliği ise 2,5 metre uzunluğunda.
5-9
Yapı kaidede küçük taş, gövdede ise acur denilen lime tuğladan inşa edilmiş. Yapımda kullanılan taş ve tuğla parçaları geometrik nakışlarla bezenmiş.
6-9
Türbenin girişindeki baş süslemeleri kendi türünde benzersiz olup, taş ve alçı parçaları şeklinde geometrik desenler ve kûfi yazıtlarla bezenmiş. Taç kapı açıklığı mukarnas ile taçlandırılırken silindirik gövdeli yapının dış yüzeyi poligonal şekiller ile dekore edilmiş.
7-9
Kümbetin içindeki süslemeler ve kullanılan kahverengi tuğlaların ince bir maharetle dizilmesi kubbesinin sanatsal bir görüntü oluşturmasını sağlamış. Yapının mihrabı ise diğer Selçuklu dönemi mihraplarının karakterinde.
8-9
Üç Kümbet, mimari açıdan başkent Tahran'a bağlı Rey şehrinde 10 asır önce inşa edilen, Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucusu Tuğrul Bey'in (995-1063) İran’daki anıtmezarı Tuğrul Kulesi'ne benzerliği ile dikkati çekiyor. Ayrıca kullanılan malzemeler de o dönemki Selçuklu eserleriyle benzerlik gösteriyor.
9-9
