Dünya Türk Kahvesi Günü: Anadolu'dan Türk kahvesi çeşitleri
Anadolu'dan Türk kahvesi çeşitlerini derlediğimiz bu yazımızda Anadolu'nun unutulmaya yüz tutmuş kahve çeşitlerini bizlerle yeniden keşfetmeye hazır mısınız? Türk kahvesinin makbulü Güneydoğu Anadolu'da mırra, Ege'de süvari kahvesi, Akdeniz'de cilveli kahve olsa da bir fincan kahvenin hatırı ülkemizin yedi bölgesinde de hâlâ kırk yıla tekabül.
Dünyadaki diğer kahve çeşitlerinden farklı olarak kendine has bir şekilde yapılarak tüketilen Türk kahvesinin zaman içerisinde farklı yörelerde, farklı şekillerde pişirilerek, farklı isimlerle Anadolu'da da yaygınlaşması Türk kahvesinin adını dünyaya duyurmasında da büyük bir rol oynadı.
Bugün birçok çeşidi bulunan ama klasik sade kahvenin yerini hâlâ hiçbir çeşidinin almayı başaramadığı Türk kahvesinin Osmanlı İmparatorluğu'na nasıl geldiğini ve yıllar içerisinde nasıl çeşitlendiğini hep beraber öğrenme vakti!
Kahvenin Osmanlı'ya gelişi
Osmanlı İmparatorluğu'nun en ünlü vakanüvislerinden biri olan İbrahim Peçevi'nin Peçevi Tarihi adlı eserinde Türk kahvesi le ilgili verdiği bilgiler bu konuya dair elimizdeki tek yazılı kaynak. Peçevi Tarihi'nde kahvenin Osmanlı'ya geliş hikayesi şu satırlarda ele alınıyor. ''1554 yılına gelinceye kadar başkent İstanbul’da ve kesinlikle bütün Rum-ili’nde (Anadolu) kahve ve kahvehane yok idi. 1554 yılının başlarında Halep’ten Hakem adlı bir esnaf ile Şam’dan Şems adlı kibar bir kişi gelip Tahtakale’de açtıkları birer büyük dükkanda kahve satmaya başladılar.''
Lakin elimizdeki tek yazılı kaynak bu eser olsa da, bu eserde aktarılan bilgilerin doğruluğundan da tam anlamıyla emin olmak mümkün değil. Çünkü İbrahim Peçevi bu eserinde Türklerin kahve ile tanıştığı tarihi 1554 yılı olarak verse de; Yavuz Sultan Selim döneminde yani 1517'de Mısır'ın Fethi ile beraber Mısır ile sosyal ve kültürel bir etkileşim içerisine de giren Osmanlı'nın Mısır'da sıklıkla tüketilen kahve ile 1554 yılına kadar tanışmamış olması ihtimali epey güç.
Mırra
Anadolu'nun kahvelerini ele aldığımız bu yazımızda listeye Güneydoğu Anadolu'da bey kahvesi olarak nam salmış mırra ile giriş yapıyoruz. Diğer kahve çeşitlerinden farklı olarak saatlerce kaynatılması, kendine özel bir cezvede yapılması ve yine kendine özel kulpsuz fincanlarda ikram edilmesi sebebiyle özel ve meşakkatli bir yapım sürecinden geçen mırra oldukça acı ve sert bir kahve olduğundan diğer kahve çeşitlerine nazaran daha az tercih edilen bir kahve çeşidi.
Dibek kahvesi
Dibek kahvesini diğer kahve çeşitlerinden ayıran şey kahve pişirme yöntemi değil, kahve çekirdeğini çekme yöntemi. Türk kahvesi toz kahvenin pişirilmesiyle elde edilen bir kahve çeşidiyken dibek kahvesi daha kıvamlı ve iri taneli olarak üretilir. Tadı da genellikle sütlü kahveye benzetilen dibek kahvesi hem Ege'de hem de Güneydoğu Anadolu'da oldukça meşhur kahve çeşitleri arasında yerini alır.
Damla sakızlı Türk kahvesi
Aromalı kahvelerle arası iyi olanları şöyle alalım. İştahınızı kabartacak o kahve çeşidi sakız ağaçlarının bol olduğu Akdeniz ve Ege'den. Damla sakızlarının öğütülerek toz haline getirilerek kahveye katılmasıyla elde edilen damla sakızlı Türk kahvesi diğer kahve çeşitlerinin aksine son yıllarda git gide meşhur olan kahve çeşitleri arasında.
Hatay kahvesi
UNESCO tarafından gastronomi kenti ilan edilmiş Hatay'ın kendine has bir kahve çeşidi olmasına da şaşırmamak gerek... Sert kahve severlerin mutlaka denemesi gereken kahve çeşitlerinden biri olan Hatay kahvesini diğer kahve çeşitlerinden özelliği ise şu: Çifte kavrulmuş kahve ve sunum. Klasik Türk kahvesinden çok daha acı ve telveli bir şekilde yapılan Hatay kahvesi; kahve fincanlarında değil çay bardağında servis edilir.
Süvari kahvesi
Adana'da gar kahvesi, Ege'de süvari kahvesi... İnce belli çay bardağında servis edilen ve klasik Türk kahvesine nispeten çok daha az köpüğe sahip olan süvari kahvesi yapılışına bakıldığında Türk kahvesine çok benzese de tamamen farklı bir şekilde sunulur.
Nohut kahvesi
Birinci Dünya Savaşı sırasında kahveye ulaşamayan insanların kahveye bir alternatif aramaya başlamasıyla beraber birçok farklı malzemeden kahve yapılmaya çalışıldı. İşte bunlardan biri de Çanakkale'de günümüze dek gelmeyi başaran nohut kahvesi...
Menengiç kahvesi
Kendine has aromasıyla bir içenin bir daha kolay kolay vazgeçemediği menengiç kahvesi de Anadolu'nun unutulmaya yüz tutmuş kahve çeşitleri arasında. Kahve meyvesi yerine menengiç ağacının meyvesinden öğütülerek yapılan menengiç kahvesi Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da en sevilen kahve çeşitlerinden biri.
Cilveli kahve
Anadolu'nun unutulmaya yüz tutmuş kahve çeşitlerinden bahsetmek olur da, koca bir tarihe tanıklık etmiş şehzade kahvesi olarak adlandırılan cilveli kahveden söz etmemek olur mu? Manisa'da üzerine öğütülmüş badem ilave edilerek hazırlanan cilveli kahve Osmanlı'dan günümüze en sevilen kahve çeşitleri arasında yerini almayı başarmış bir Türk kahvesi çeşidi.
Tatar kahvesi
Geldik Anadolu'nun unutulmaya yüz tutmuş kahve çeşitlerinin sonuna. Finalde de sizlerle kendi favorimizi paylaşalım istedik ve en sona Tatar kahvesini bıraktık. Tostakay adı verilen kupsuz bir fincanda, üzerine kaymak eklenerek servis edilen Tatar kahvesi; Kırım Türklerinin günümüzde halen severek tükettiği bir kahve çeşidi.