Lokma'dan lezzet rotası: İran mutfağı
Dünya tarih sahnesinde önemli bir yere sahip olan, büyük bir sosyokültürel etki ile kendinden sıklıkla söz ettiren İran'ı bu kez görünen ve bilinenin dışında; başka bir yönüyle ele almaya hazır mısınız? İran bu kez yöresel İran mutfağı ve birbirinden nefis İran yemekleriyle Lokma'dan lezzet rotasının konuğu. Orta Asya ve Orta Doğu coğrafyasının tam ortasında konumlanan bir kültür mozaiği olan İran'ın kültürel zenginliğini yemeklerinde de görebilecek miyiz dersiniz? Hadi hep beraber İran mutfağını keşfetmeye!
İnsanlık tarihinin başlamasıyla beraber tarih sahnesinde yerini almış ve yüzlerce medeniyete ev sahipliği yapmış İran'da birçok alanda bu kültürel çeşitliliği görmek mümkün. Tabii bu kültürel çeşitliliğin en somut şekilde hissedildiği o alan ise mutfağın ta kendisi. Öyle ki Türkler, Asurlular, Persler, Yunanlılar ve Romalılar; İran kültürü ve İran mutfağı üzerinde etkisi olan gruplardan yalnızca birkaçını oluşturuyor.
İran mutfağı; Orta Doğu coğrafyasında yer alan ülkeler arasında en zengin çeşitli mutfağa sahip olduğu gibi taze ürünlerin tüketilmesine oldukça önem verdiğinden Orta Doğu'nun en taze mutfağı olarak da adlandırmak mümkün... İşte bu yazımızda da Orta Doğu'nun en zengin ve en taze mutfağı ile yani İran mutfağı ile tanışma vakti!
İran mutfağı
Madem İran mutfağını yakından tanımaya karar verdik. Şaşırtıcı bir bilgiyle şaşırmaya hazır olun... Hint mutfağının olmazsa olmazları arasında gösterilen köri baharatının yıllar yıllar önce İran mutfağına yani Pers mutfağına da girdiğini biliyor muydunuz? Orta Asya Babür hanedanı sayesinde; günümüzde de birçok İran yemeğinde kullanılan köri baharatından dünya henüz haberdar olmamışken Persler, yemeklerinde köri baharatını kullanmaya başlamışlardı.
Tabii ki bu etkileşim köri baharatının Pers mutfağında kullanılmasıyla sınırlı kalmadı. Hintliler de Pers mutfağından birçok lezzeti Hint mutfağına uyarladılar ve bu iki ülke mutfak sayesinde kültürel bir etkileşim içine girdiler. İran mutfağının ana yemekleri genellikle Türk mutfağıyla benzerlik gösterir. Öyle ki tıpkı Türk mutfağında olduğu gibi İran mutfağında da pilav; et ve ana yemeklerin yanında bir eşlikçi olarak tüketilir. Lakin Türk mutfağından farklı olarak İran'da pilavlar safran ile tatlandırılır.
Salatalar, taze yeşillikler, yoğurt ve turşu... İran mutfağında ana yemek ne olursa olsun yanında bunlar mutlaka ikram ediliyor. Yiyecekleri de sıcak ve soğuk olarak sınıflandırmak sadece Türk mutfağına özgü değil. İran mutfağında sıcaklar, ara sıcaklar, soğuk mezeler gibi sınıflandırmalar var. Kırmızı etin de sıklıkla kullanıldığı İran mutfağında özellikle et yemeklerinde tatlı ve ekşi lezzetleri bir arada deneyimlemek mümkün.
Sanılanın aksine acılı ve bol baharatlı lezzetlerden oldukça uzak durmaya çalışan İran mutfağında en sevilen baharatlar genellikle mideyi rahatsız etmeyecek hafif baharatlar ve taze yeşillikler. Tarçın, safran, kimyon gibi baharatların yanında kişniş, dereotu, maydanoz gibi sıklıkla kullanılan yeşillikler İran yemeklerine sahip oldukları o karakterist aromayı katan lezzetlerin ta kendileri. Şimdi ise sıra akılda kalan aromalarıyla İran yemeklerini tanımakta!
Patatesli Çilav
Patates ve pilav ikilisini sevmeyen var mı? Her ne kadar birlikte tüketildikleri takdirde vücudumuzu yoğun bir kalori bombardımanına tutuyor olsak da; patatesli çilavı denedikten sonra kalori hesabını bir kereliğine rafa kaldırmak mümkün olabilir... Soslu patatese eşlik eden kateh yani suyu tamamen emilene kadar pişirilen pirincin oluşturduğu patatesli çilav, İran mutfağının en sevilen yemeklerinden biri.
Fesenjan
İran mutfağından söz etmek olur da fesenjandan söz etmemek olur mu? Elbette ki hayır. İran mutfağının en kült lezzetlerinden biri fesenjan; incecik dövülmüş ceviz, tavuk eti, ördek eti ve nar ekşisi üçlüsünün bir araya gelmesiyle ortaya çıkan bu lezzet şöleni, etin ceviz ile uzun saatler boyunca çok kısık ateşte pişirilmesi sonucu sofralarımıza gelir. Milattan önce 515 yılına ait kalıntılarda dahi izlerine rastlanan fesenjan aynı zamanda bilinen en eski yemek tariflerinden biridir.
Badenjan
Patlıcana bazı yörelerde badılcan denmesinin buradan ötürü geldiğini biliyor muydunuz? Farsça'da patlıcan anlamına gelen badenjan yemeğinin en önemli malzemesi tabii ki de patlıcanın ta kendisi. Patlıcan ve kuzu etinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkan bu kült lezzet İran mutfağının en sevilen tariflerinden biri.
Baghali pulo
İran mutfağının en temel lezzetlerinden biri olan pilav; sadece tereyağı ve safran ile yapılıyorsa çelo, meyvelerle ve birtakım yemişlerle tatlandırılıyorsa pulo olarak adlandırılır. Zaman zaman et ile, zaman zaman meyveler ile, zaman zaman ise yalnızca fasulye ile servis edilen baghali pulo da İran mutfağının en kült lezzetlerinden biri.
Abgoosht
Gelelim İran mutfağının en meşhur yemeklerinden biri olan abgooshta. Koyun eti ve nohut kullanılarak yapılan bu çorba tadıyla Türk mutfağındaki çorbalara benzerlik sağlasa da tüketim şekliyle epey farklı. Direkt kaseden içilerek tüketilen abgoosht, yolunuz İran'a düştüğü bir vakit mutlaka denenmesi lezzetler arasında.
Horeş bademcam
Yine ünlü bir İran yemeği olan horeş bademcam ile karşınızdayız. Horeş bademcam; patlıcan, domates ve pilavın güveç haline getirilerek üzerlerine kuzu eti kapatılmasıyla yapılan bir İran yemeği. İran mutfağının en lezzetli yemekleri arasında gönül rahatlığıyla ilk sıraya koyabileceğimiz bu lezzeti not almayı unutmayın.
