Moğollar tarafından 1258’de gerçekleştirilen Abbâsîlerin eski görkemli başkenti Bağdat işgalinin şiddeti, sonrasında gerçekleşen diğer İslâm şehirlerinin işgalini gölgelemişti. Ancak Bağdat’ın işgaliyle Moğol ilerlemesi durmuş değildi; İslâm toprakları hırçın Moğol atlarının ayakları altında çiğnenmeye devam ediyordu. Ta ki iki yıl sonra gerçekleşecek Ayn Calut Savaşı'na kadar.

Salahaddîn Eyyûbî, İslâm dünyasında birliği sağlama hedefiyle hareket eden ve Haçlılara karşı verdiği mücadelelerle tanınan büyük bir liderdi. Onun Suriye’yi fethetmesi, sadece askerî bir başarı değil, aynı zamanda bölgedeki siyasî ve dinî istikrarı sağlama girişimiydi. Bu süreç, stratejik planlama, diplomatik girişimler ve kararlı bir askerî harekâtın birleşimi olarak tarihe geçmişti.

Yaklaşık 5 bin yıllık tarihe sahip Hasankeyf binlerce mağara evi, kalesi, kiliseleri, camileri ve medreseleriyle adeta zamana meydan okudu. Heredot’a, Büyük İskender’e, Salahaddîn Eyyûbî’ye, Zengî’ye ev sahipliği yaptı. Bu yaşlı şehir onlarca kez yıkıldı. Romalılar, Sâsânîler, Haçlılar ve Moğollar defalarca yerle bir etti; ama yeniden ayaklarının üzerine kalkmayı başardı. Baraj sularının verdiği z…

Salahaddîn Eyyûbî komutasındaki İslâm ordusunun, 4 Temmuz 1187'de Haçlıları Hıttîn'de ağır bir yenilgiye uğratmasının üzerinden 8 asırdan uzun bir süre geçti.

Kaynakların kısa boylu, hafif şişmanca ve olabildiğince esmer olarak tasvir ettiği Celâleddin Harizmşah, gözü pek cesur bir hükümdardı. Silahşörlüğü ile ünlenen sultan, siyasî tedbirler ve politika konularında aynı kabiliyete sahip değildi. Nitekim dış siyasette güvenilmez bir portre çizmiş ve Moğollara karşı oluşan ittifak girişimlerinin boşa çıkmasına neden olmuştu. Halkına karşı merhametli olmamasına rağmen Moğol istilasına karşı son ümit olduğu için çok sevilmişti. …

Girit İslâm Emirliği’nin (827-961) hikâyesi, Endülüs Emevî emiri el-Hakem’in kanlı katliamı ve peşi sıra sürgün ettiği Rabatlıların İskenderiye’ye gönderilmesiyle başlamış, Abbâsîler tarafından bir kez daha sürgün edilmeleriyle büyümüş, Girit’i bir Müslüman emirliğine dönüştürmeleriyle gelişmiş ve Bizans’ın kendilerini yok etmeleriyle de son bulmuştu.

Selahaddin, her biri diğerinin kıymetini artıran askerî, siyasî ve diplomatik marifetleri şahsında birleştiren bahtı açık bir liderdi.