İskenderiye Kütüphanesi'nin Antik Mısır'dan günümüze uzanan hikâyesi
M.Ö. 3. yüzyılın başlarında Mısır'da Büyük İskender'in himayesindeki yöneticiler dünyadaki bütün bilgileri bir çatı altında toplama amacıyla yola çıktılar. Ancak, İskendireye'ye kütüphane yapma fikrini ortaya atan Büyük İskender'dir. İsmini verdiği şehirde, bilgi imparatorluğu kurmak isteyen Aristo'nun eski öğrencisi, kütüphanenin inşası başlamadan önce ölünce varisi I. Ptolemaios Büyük İskender'in müze ve kütüphane için planlarını gerçekleştirdi. Mısır'da Ptolemaioslar hanedanını başlatan I. Soter ve onu izleyen Philadelphos (MÖ. 285-246) ilme merakları sebebiyle İskenderiye'yi dünyanın en ileri ilim ve kültür merkezi haline getirdiler.
1-14
Parayla tutulan kitap avcıları yeni metinler bulmak için tüm Akdeniz'i taradılar ve İskenderiye yöneticileri parşömen yapımında kullanılan Mısır papirüsünün ihracatını sonlandırarak rakiplerini bastırmaya çalıştılar. Bu çabalar İskenderiye'ye yüz binlerce kitabın gelmesine neden oldu.
2-14
Sarayın yakınında kurulan müzede bütün ülkelerden hayvan ve bitki örneklerinin olduğu botanik bahçesi ve rasathane, insan vücudunu incelemek üzere bir anatomi salonu vardı. Eski kaynaklar, kütüphanede, 150 bin cilt el yazması eserin toplandığını kaydeder.
3-14
M.Ö. 48 yılında ise Jül Sezar İskenderiye'yi kuşattı ve limandaki gemileri ateşe verdi. Akademisyenler yıllarca, yangın şehre yayıldığı için kütüphanenin de yandığına inandılar. Genişleyen koleksiyonun yangında kül olmuş olması muhtemel ancak eski kaynaklardan biliyoruz ki, akademisyenler, kuşatmadan yüzyıllar sonra bile kütüphaneyi ziyaret etmeye devam ettiler.
4-14
Nihayetinde, şehir Yunanlardan, Romalılara, Hristiyanlara ve sonunda Müslümanlara geçince kütüphane yavaşça yok oldu. Başa geçen her yeni yönetici kütüphanenin içeriğini korumak yerine onu bir tehdit olarak gördü.
5-14
Dahası, M.Ö. 415'te Hristiyan yöneticiler, Antik Yunan metinlerinin çalışılmasını dine aykırı gördükleri için Hypatia isminde bir matematikçiyi öldürdüler.
6-14
İskenderiye’deki ilim merkezi büyük âlimlerin yetişmesine ve eşsiz eserlerin yazılmasına zemin hazırladı.
7-14
Ayrıca bu mekân, Yunan ilminin İslâm medeniyetine girmesine vesile oldu. Müslümanlar Aristoteles, Öklides, Hippokrates, Calinos, Ptolemaios gibi filozof, tabip ve matematikçileri hep İskenderiye kütüphanesi ve bu kütüphane çevresinde oluşan bilimsel faaliyetler neticesinde tanıma imkânı buldular.
8-14
Bir üniversite kampüsü şeklinde tasarlanan müze ve kütüphane hocalarıyla birlikte Helenistik dünyanın en büyük üniversitesi olarak kabul edilmektedir. Ancak şehrin kraliyet bölgesinde olan İskenderiye Kütüphanesi’nin mimarisinden günümüze kalan hiçbir kanıt yoktur.
9-14
Birbirlerinden faydalandıkları anlaşılan bazı VII. (XIII.) yüzyıl müellifleri, o günlerde Amr b. Âs’ın Halife Ömer’in emriyle ünlü İskenderiye Kütüphanesi’ni yaktığına dair bir rivayet naklederlerse de konuya 19. yüzyılda vâkıf olan Batılı bilim insanları bu rivayetin tarihî gerçeklere uymadığını ortaya koymuşlardır.
10-14
Bilim insanları, bu iddianın Haçlı seferleri sırasında Müslümanları kötülemek amacıyla uydurulmuş olabileceğini, her şeyden önce kütüphanenin milattan önce 47 yılında Sezar’ın şehri tahribi sırasında yandığının kesinlikle bilindiğini ifade etmişlerdir.
11-14
Günümüzde İskenderiye Kütüphanesi’nde sergi salonları, rasathane ve müzeler bulunmaktadır.
12-14
Yeni İskenderiye kütüphanesinde 2 milyondan fazla kitap, 120 bin doktora tezi, 150 bin elektronik kitap yer almaktadır.
13-14
Bir kültür ve bilim merkezi olarak inşa edilen kütüphanede; 13 araştırma merkezi, 9 enstitü, 4 müze ve 15 kalıcı sergi vardır.
14-14
