Çin'in Türkiye'deki yatırımlarına çok dikkat edilmeli!
Çin kredileri ciddi riskler barındırıyor. Çin ucuza ve rahat şartlarda kredi veren bir ülke olabilir. Ama karşılığında teminat olarak istediğini alan bir ülke olarak biliniyor. Bir diğer sıkıntı da, Çin’in kredi verdiği işleri Çinli şirketlere yaptırma ısrarı. Bu da işin kaymağını tamamen Çinli firmaların yemesi demek. Kısacası manzara şu: Çin’in yatırımları; Türkiye’nin enerji, sanayi, ulaşım ve daha pek çok alanda dışa bağımlılıktan kurtulma mücadelesiyle büyük oranda çelişiyor.
Çin dünyanın en büyük dış yatırıma sahip ülkelerinden biri ve Türkiye’de önemli bir yatırımcı statüsüne sahip. Ayrıca Türkiye’nin AB ile imzalanan Gümrük Birliği’nin sağladığı kolaylıklardan yararlanarak “Kuşak ve Yol” ile daha da bağlantı kurmak suretiyle iki ülke arasındaki pratik işbirliğini derinleştiriyor. Türkiye, toplamda 26 trilyon ABD doları GSYİH’ya sahip olan Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Orta Asya’ya değin uzanan küresel ticaret yollarının merkezi bir buluşma noktası. Ayrıca AB ile güçlü ekonomik ilişkilere sahip. 20’den fazla ülkeyle gümrük ortaklığı ve serbest ticaret anlaşmaları yapmış. Üstelik gelişmiş bir altyapı, kesintisiz 7/24 hizmet ve çeşitlendirilmiş bir üretim tabanı mevcut. Çin için Türkiye’nin eşsiz jeopolitik konumu benzersiz yatırım fırsatları sunuyor.
Çin büyük projeler peşinde
Çin’in Xian kentinden yola çıkıp Marmaray’ı kullanan ilk yük treni Kasım 2019’da Türkiye’den geçerek Avrupa’ya ulaştı. 2017 yılında Pekin’deki “Kuşak ve Yol” zirvesinde konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin coğrafi konumu nedeniyle bu projenin önemli ülkelerinden biri olduğunu belirtti. Marmaray, Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Avrasya Tüneli, İstanbul havalimanı ve Çanakkale Köprüsü’nü zikrettikten sonra “Edirne- Kars Hızlı Tren Demiryolu Projesi’ni Çinlilerle birlikte gerçekleştirmekten memnuniyet duyduğunu açıkladı. Çin’in Türkiye’deki yatırımlarına baktığımızda, bankacılık grubu ICBC (Çin Sanayi ve Ticaret Bankası) 22 Mayıs 2015 tarihinde Tekstilbank’a ait hisselerin yüzde 75,5’lik kısmını 668 milyon 810 bin TL’ye satın aldı ve 23 Kasım 2015 tarihinde bankanın adını ICBC Turkey olarak değiştirdi. Daha sonra da bu bankaya 300 milyon dolarlık bir kaynak ayırdı. Çinli e-ticaret devi Alibaba ise Türk e-ticaret şirketi Trendyol’un yüzde 75’lik kısmını 728 milyon dolara satın alarak Türkiye’de faaliyetlerine başladı.
Türk şirketlerine ciddi krediler veriyor
Bunların dışında Çinli bankaların Türkiye’deki birçok şirkete ciddi krediler sağladığını biliyoruz. Mesela;
• Turkcell ile Çin Kalkınma Bankası arasında 500 milyon avroluk kredi anlaşması imzalandı;
• Çinli Exim Bank, Vakıf Bank’a 140 milyon dolar kredi sağladı.
• Türkiye Sınai Kalkınma Bankası da China Development Bank’tan 200 milyon dolar kredi aldı.
Konya metrosu Çin'li şirkette
Temmuz 2018’de ise Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Çinli finans kuruluşlarından enerji ve ulaştırma sektörü yatırımları için özel sektör, kamu kurumları ve bankalara sağlanacak 3,6 milyar dolarlık kredi paketinin tamamlandığını Twitter hesabı üzerinden paylaşmıştı.
• Konya Metrosu ihalesine China National Machinery (CMC) Türk firması Taşyapı ile girdi ve 1 milyar 196 milyon 499 bin avroluk teklifiyle ihaleyi kazandı. 1 Eylül 2021 tarihinde ise Konya Metrosu projesinin Çin menşeli kredisi onaylandı.
• Çin Sanayi ve Ticaret Bankası, Bank of China, China Merchants Group, China Investment Corporation, Shipping Group, COSCO Group ve telekom devleri Huawei, ZTE ile Xiaomi Mobile da Türkiye’de fabrikalar kurma kararı aldı.
• Çinli şirketler son yıllarda enerji, iletişim, altyapı, finans, teknoloji ve beyaz eşya gibi birçok alanda Türkiye’deki yatırımlarını artırdı.
Termik santralde Çin'li şirkette
T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi’nden alınan istatistiklere göre, 2020 yılı sonunda Türkiye’de faaliyet gösteren Çin menşeli girişimci sayısı 1.148’e ulaştı ve tam 8 bin Çinli personel Türkiye’de görev yapmaya başladı. Çin merkezli China Energy Engineering Group, Adana’daki Hunutlu Termik Elektrik Santrali’nin inşası için 238 personelini Çin’den Türkiye’ye getirdi. 2018 yılında temelleri atılan santral, 84,9 hektar alana kuruluyor ve yapımı tamamlandığında bin 320 MW kurulu güce sahip olacak. Yılda 11,5 milyar kilovat elektrik üretecek santralin yatırım maliyeti ise 2 milyar 100 milyon dolar. Çin’in Türkiye ve Orta Doğu’da yaptığı en büyük yatırımı bu. Shanghai Electric Power ortaklığındaki santralı Emba Elektrik Üretim A.Ş işletecek. Şirketin yönetim kurulu ise şu isimlerden oluşuyor:
- • Yönetim Kurulu Başkanı: Huang Chen
- • Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı: Wu Ming
- • CEO ve Yönetim Kurulu Üyesi: Mete Bülgün
- • Diğer Yönetim Kurulu Üyeleri: Dai Sufeng, Chen Yuanyuan, Jie Fang, Zhang Huifeng ve Wang Runlan.
Görüldüğü gibi şirketin tüm ipleri Çinlilerin elinde.
Oppo 600 işçiyi kapıya koydu
Bu arada Oppo’da çalışan 600 işçi hammadde teminatı ve stokların dolması gerekçe gösterilerek 8 günlük izne çıkarıldı. İşçiler 8 günün ardından telefonla aranarak dolar krizi ve hammadde teminatı sorunu gerekçeleriyle işten çıkarıldı. Türk Metal Sendikası Anadolu Yakası Şube Başkanı Serdar Gül 350 işçinin işten atıldığını söylerken, işçiler en az 600 işçinin işten atıldığını ve işten atmaların devam ettiğini belirttiler.
3. Köprü ve Kanal İstanbul meselesi
• Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile Kuzey Çevre Otoyolu’nun yüzde 51’inin Çinlilere satışı, ilk kez 2019 yılının son çeyreğinde gündeme geldi. Çinli konsorsiyumun, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile Kuzey Marmara Otoyolu’nun yüzde 51’ini 688.5 milyon dolara alacakları bilgisi kamuoyu ile paylaşılsa da anlaşma şartları yerine gelmediği için Çinlilerin satın almadan vazgeçtiği söyleniyor.
• Kanal İstanbul için de Çinlilerin 65 milyar dolarlık yatırm yapacağı gündeme geldi. Ancak henüz resmi kaynaklardan konuyla ilgili resmi bir açıklama yapılmış değil. Ayrıca Çin’in bu yatırıma mukabil nasıl bir beklenti içerisinde olduğu da meçhul.
Çin kredileri niye riskli?
Son yıllarda yaşanan gelişmeler Çin’den Türkiye’ye finans akışının hızlandığını göstermekte. Bununla birlikte Çin kredileri ciddi riskler barındırıyor. Çin ucuza ve rahat şartlarda kredi veren bir ülke olabilir. Ama karşılığında teminat olarak istediğini alan bir ülke olarak biliniyor. Bu konuda bazı Afrika ülkeleri, Malezya, Sri Lanka ve Pakistan örnekleri yeterince açık durumda... Kanal İstanbul gibi büyük projelerin Çin parasıyla yapılması ilerde ciddi sorunlar doğurabilir.
İşin kaymağını onlar mı yiyecek?
Bir diğer sıkıntı da, Çin’in kredi verdiği işleri Çinli şirketlere yaptırma ısrarı. Bu da Çin parasıyla yapılacak büyük projelerin, Türk şirketlerine neredeyse tamamen kapalı olması, işin kaymağını tamamen Çinli firmaların yemesi demek. Türkiye’nin bu konuda ihtiyatlı olması gerekiyor.
Kısacası manzara şu: Çin’in yatırımları; Türkiye’nin enerji, sanayi, ulaşım ve daha pek çok alanda dışa bağımlılıktan kurtulma mücadelesiyle büyük oranda çelişiyor.